Etika e dhënies së zekatit
Meqë zekati, para së gjithash dhe mbi të gjitha, ështëadhurim ndaj Allahut xh.sh., nga dhënësi i zekatit përveçse kërkohet zbatimi i këtij detyrimi, ai duhet që gjatë dhënies së tij t’i përmbahet etikës fetare dhe njerëzore. Andaj, i pasuri, i cili jep zekat, duhet të përkujdeset për këto çështje.
- Gjatë dhënies dhe pas dhënies, zekati nuk bën të shoqërohet dhe përcillet me fjalë lavdëruese, krenuese dhe neveritëse, sepse kështu dëmtohet shpërblimi i adhurimit të zekatit dhe dëshmon dyfaqësinë e dhënësit të tij. Allahu xh.sh. në Kur’anin Famëlartë thotë:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ
“O ju që besuat, mos i prishni lëmoshat tuaja me të krenuar e me ofendim siç bën ai që e jep pasurinë e vet sa për sy e faqe të njerëzve, e nuk e beson Allahun dhe as botën tjetër.” (Bekare: 276)
- Shumica e dijetarëve islamë janë të mendimit se dhënia e zekatit, në mënyrë të fshehtë, është më e preferuar për shkak se shmang lavdërimin, krenarinë dhe dyfaqësinë e atij që jep zekatin, si dhe nënçmimin apo turpin e atij që pranon të marrë zekatin. Ky mendim mbështetet në ajetin Kur’anor, në të cilin Allahu xh.sh. ka thënë:
إِن تُبْدُواْ الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَ إِن تُخْفُوهَا وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَرَاء فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَ يُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ
“Nëse lëmoshat i jepni haptazi, ajo është mirë, por nëse ato ua jepni të varfërve fshehurazi, ajo është edhe më e mirë për ju dhe Ai jua largon (me punë të mira) të këqijat.”(Bekare: 271)
Gjithashtu, ky mendim ka mbështetje edhe në hadithin e Profetit a.s., ku thuhet:
رجل تصدق بصدقة فأخفاها حتى لا يعلم شماله ما تنفق يمينه
“Një njeri që jep sadaka dhe e fsheh atë aq sa nuk e di e majta e tij se çka jep e djathta.” (Buhariu)
Nga ky rregull bën përjashtim vetëm nëse duhet të jepet zekati haptas me qëllim të nxitjes së të tjerëve, që të japin zekatin.
- Zekati të jepet nga pasuria e mirë, e shëndoshë dhe nga ajo që është më e dashur për të, e jo nga pasuria e dobët apo që është e dalë nga shpërdorimi. Allahu xh.sh. thotë:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَ لاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَ لَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ
“O ju që besuat, jepni nga më e mira e asaj që e fituat dhe nga ajo që u dhamë prej tokës, e mos nxitoni ta jepni atë më të pavlefshmen nga ajo, e që ju nuk do ta pranonit për vete vetëm symbyllas. E, dijeni se Allahu s’ka nevojë për ju, është i madhëruar.” (Bekare: 271)
Kjo dispozitë vlen për atë që e jep zekatin, kurse, kur është fjala për marrjen e zekatit nga mbledhësi i zekatit, atëherë ai merr nga pasuria e mesme, as më të mirën e as më të dobtën.
- Të shpejtuarit me dhënien e zekatit, sepse të shpejtuarit në këtë çështje nënkupton të shpejtuarit në urdhrin e Allahut xh.sh. dhe në anën tjetër mbyllje e portës së depërtimit të djallit për të futur vesvesin apo hipokrizinë në zemrën dhe shpirtin e atij që jep zekat.
Të shpejtuartit në dhënien e zekatit pas plotësimit të nisabit është me mendimin e shumicës së juristëve myslimanë, porse dhënia e zekatit edhe para plotësimit të vitit është e lejuar, madje edhe nëse jepet disa vite përpara, veçanërisht kur këtë e kërkon nevoja. Ky është mendimi i Imam Ebu Hanifes dhe Imam Shafi’ut.
5. Dhënësi i zekatit është mirë që të bëjë përpjekje që zekatin e tij t’ia japë atij që e meriton atë, si p.sh. të jetë i devotshëm dhe zbatues i normave të Islamit, të jetë i ditur apo kërkues i diturisë, të jetë nga ata që e fshehin varfërinë, të jetë nga të afërmit e tij, apo prej atyre që janë shumë nevojtarë për shkak të sëmundjeve të ndryshme.
