Surja Tin-95

Interpretimi i Sures Tin – 95

بِسمِ اللَّهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ

وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ (1
وَطُورِ سِينِينَ (2
وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ (3
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ (4
ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ (5
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ (6
فَمَا يُكَذِّبُكَ بَعْدُ بِالدِّينِ (7
أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَحْكَمِ الْحَاكِمِينَ (8

Shqipërim

Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit

1. Pasha fikun dhe ullirin! 
2. Pasha Turi Sinanë!
3. Pasha këtë qytet të sigurisë! 
4. Vërtet, Ne e krijuam njeriun në formën më të bukur. 
5. Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve. 
6. Përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira; ata kanë shpërblim të pandërprerë. 
7. E pas gjithë kësaj, ç’të shtyri të përgënjeshtrosh ditën e shpërblimit (përgjegjësisë)? 
8.  A nuk është Allahu më i urti i gjykuesve? 

E zbritur në Meke, ka 8 versete. Disa dijetarë mendojnë se ka zbritur në Medine. Por, shumica e dijetarëve janë të mendimit se ka zbritur në Meke. Një prej argumenteve të qarta, që surja ka zbritur në Meke është ajeti që gjendet në të “ue hedhe’l beledu’l emin” (Pasha këtë qytet të sigurisë). Nëse do të kishte zbritur në Medine, kjo shprehje nuk do ishte e saktë për Meke’n.

Në sure duke u betuar për Tin (fikun), Zejtun (ullirin), Turr-i Sinin (malin Sina)  dhe Beledu’l Emin (qytetin e sigurisë) tregohet se njeriu është krijuar në formën më të bukur; pastaj rënien e tij në më të ultin e të ultëve; përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira, ata kanë shpërblim të pandërprerë. Ndërsa, në ajetet e fundit të sures flitet se pas këtyre ajeteve të qarta, nuk mund të mohohet dita e gjykimit dhe theksohet se Allahu është më i urti i gjykuesve.

Interpretimi (Tefsir)

                                        وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ

1. Pasha fikun dhe ullirin! 

Dijetarët e tefsirit kanë shprehur dy mendime rreth Tin’it dhe Zejtun’it që përmenden në ajet.

Mendimi i parë: Disa dijetarë kanë thënë se, Tin dhe Zejtun në ajet ka për qëllim frutin e njohur të fikut dhe ullirit ose pemën e fikut dhe të ullirit. Sepse ashtu siç kuptohet nga kuptimi linguistik i fjalëve, po ashtu edhe dijetarët si: Hasan, Muxhehid, Ikrime, Ibrahim, Nehai, Ata, Mukatil, Kelbi, Ibn Abbas është transmetuar të kenë  thënë: “Ai është fiku dhe ulliri juaj.” [1], ose “Ai është fiku që hahet ose ulliri që shtypet.”[2], ose “Ai është fryti që hanë njerëzit.”[3]

Sipas atyre që kanë këtë mendim, për arsye se në ajet nuk ka ndonjë lidhës që të tregojë krahasim ose metaforë, kuptohet fiku dhe ulliri që ne hamë. Për arsye se duhet menduar edhe lidhja që ka “fiku dhe ulliri” me “krijimin e njeriut në formën më të bukur” në sure, kanë thënë se: Fiku dhe ulliri, duke qenë si fruta të shijshme për njeriun edhe si ilaç për të, ushqim i shëndetshëm për njeriun dhe një mundësi e mirë tregtie, janë cilësuar si fruta shumë të dobishme.

Sa i përket mendimit të dytë: Disa dijetarë të tefsirit (interpretimit të Kuranit) kanë thënë se: Me fjalën tin dhe zejtun këtu nuk synohen frutat që hamë, por, janë vende të shenjta ku ka lindur dhe ka jetuar Isai (a.s). Sepse, përmendja e Tur-i Sina’it ku Allahu (xh.sh) i foli Musait (a.s) dhe Beled-i Emin ku Allahu (xh.sh) dërgoi Muhamedin (sal’la llahu alejhi ue selem), është një argument i qartë që e forcon mendimin e dytë. Po ashtu, edhe Alusi si shumë dijetarë të tjerë duke thënë se: “Këto janë betime për vende të shenjta”, e ka preferuar këtë mendim. Për sa i përket vendndodhjes së këtyre vendeve, ka tre mendime se mund të jenë: emra malesh, mesxhidesh ose vendbanimesh.

وَطُورِ سِينِينَ

2. Pasha Turi Sininë!

Mali Sininë është vendi ku Musai (a.s) u nderua duke folur me Allahu (xh.sh). Njihet edhe si mali Sinë ose Sajna. Ky mal, gjendet midis Akabes dhe Egjiptit, në afërsi të Tih’ut. Sininë ka kuptimin bereqet, bollëk.

Rreth këtij mali ka disa mendime të ndryshme, por mendimi më i drejtë është mendimi  të cilin e mbështet edhe dijetari i tefsirit, Ibn-i Xherir et-Taberi i cili thotë: “Tur’i Sininë është mali që e njohim të gjithë”.

وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ

3. Pasha këtë qytet të sigurisë! 

O Muhamed! Betohem  në këtë qytet, në të cilin Ti ndodhesh, që linde dhe u rrite, që u dërgove si Profet, që je i sigurt në madhështinë e tij. Pra, në këtë qytet të sigurt. Dijetarët e tefsirit janë të gjithë të një mendimi se, ky qytet është Meke.

el-Beledu’l-Emin, ka kuptimin qytet i sigurt, vend i sigurt. Ky vend, që prej kohës së Ibrahimit (a.s) është cilësuar si një zonë e paprekshme dhe që respektohet nga të gjithë Arabët. Aty askush nuk e sulmon tjetrin, nuk gjuan për gjueti dhe nuk i pret pemët ose barin e këtij vendi. Në një kohë kur hajdutët bënin ligjin në shkretëtirë, Meke ishte bërë një vend sigurie për jetën e gjithkujt.

Ky vendbanim është bërë i sigurt nga Allahu (xh.sh), por këtu ka dhe një nuancë të hollë, që besimtarët duhet të garantojnë sigurinë e këtij vendi të shenjtë. Pra, merrini të gjitha masat e duhura që ky qytet të vazhdojë garancinë dhe sigurinë si Beled’l-Emin (vend i sigurt).

لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيم

4. Vërtet, Ne e krijuam njeriun në formën më të bukur. 

Pra, e kemi krijuar njeriun në formën më të bukur si nga ana fizionomike, po ashtu edhe nga ana metafizike (shpirtërore). Pra, njeriu është krijuar në formë të bukur, trup të drejtë, me organe që përshtaten me njëri-tjetrin, me mend, me ndjenja, me aftësi për ta dalluar të mirën nga e keqja, me gjuhë që flet dhe i pajisur me moral.

Si nga ana fizionomike, po ashtu edhe nga ana metafizike (shpirtërore) e morale, njeriu është krijuar në formën më të përkryer. Njeriu kur lind nuk është kaq i formuar, por, është krijuar i pajisur me potencialin që gjatë rritjes të arrijë një formim të tillë.

ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ

5. Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve. 

Duke mos e sjell në vend potencialin për të cilin është krijuar, Zoti (xh.sh) e zbriti njeriun në më të ultin e të ultëve. Ose “Duke e kthyer nga gjendja e mirë, në gjendjen më të ulët si nga ana fizike dhe shpirtërore, e shtymë atë drejt xhehenemit ose shkallës më të ulët të xhehenemit.”

Ndërsa sipas një mendimi tjetër: E kthyem atë në gjendje pleqërie. Sepse, njeriu i krijuar në formën më të bukur, me kalimin e kohës zbukurohet, fuqizohet dhe arrin drejt pjekurisë. Por, pas arritjes së pjekurisë fizike kthehet drejt rënies. Fillon kthimi pas. I bie fuqia, i rrudhet fytyra, lëkura i varet, arrin në një gjendje aq të pafuqishme saqë jeta bëhet e padurueshme për të. Në suren Haxh thuhet se, njeriu pas arritjes së pjekurisë, ka prej tyre që jetojnë deri në pleqëri të thyer (ile erdheli’l umurr), në mënyrë që të mos dijë asgjë nga dija që ka pasur.[4] Sipas këtij kuptimi, vallë edhe besimtarët do të arrijnë në një gjendje të tillë? Po, edhe trupi i besimtarëve arrin në një gjendje të tillë, por ata nuk mbrapsen me plakjen e trupit, përkundrazi fuqizohen shpirtërisht dhe shpirti i tyre arrin kënaqësinë e pafundme në botën tjetër (ahiret). Ndërsa, ata që nuk kanë besuar ashtu siç e humbin fuqinë trupore dhe largohen nga kjo botë, në ahiret (jetën e pasme) do të vuajnë dënimin. Ndërsa, mosbesimtarët me kalimin e kohës shkojnë mbrapa fizikisht dhe shpirtërisht, besimtarët shkojnë mbrapa fizikisht por formohen shpirtërisht.

Sipas Meududit ajeti ka këtë kuptim: Njeriu i krijuar në formën më të bukur, nëse e përdor potencialin e tij fizik dhe mendor për gjëra negative, atëherë Allahu (xh.sh) i jep atij sukses vetëm në rrugë negative. Për rrjedhojë, ai njeri bie në një gjendje të ulët dhe kështu arrin në një pikë aq të ulët nga pikëpamja morale saqë asnjë lloj krijese nuk arrin aq poshtë. Kjo është një e vërtetë, që duket qartë në shoqërinë njerëzore. Për shkak të sjelljeve negative si: zilia, pangopësia, egoizmi, epshi, shthurja morale, poshtërsia, urrejtja, inatosja etj., me të vërtetë njeriu zbret në gjendjen në ulët. Kjo rënie është për shkak të punëve dhe veprave të tij. Këtu bëhet fjalë për vullnetin e lirë të njeriut. Përndryshe Allahu (xh.sh) nuk e poshtëron njeriun pa arsye nga krijesa më e bukur në më të ultin e të ultëve.

إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ

6. Përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira; ata kanë shpërblim të pandërprerë. 

Ata që e sjellin në vend atë që i ka hije njeriut të krijuar në formën më të bukur, nuk poshtërohen në më të ultin e të ultëve. Sepse, ata duke iu bindur urdhrave të Allahut (xh.sh), përpiqen dhe punojnë të kryejnë vepra të mira që të fitojnë kënaqësinë e Allahut (xh.sh). Për ata, ka një shpërblim i cili nuk mbaron kurrë, nuk shteron dhe do të vazhdojë në pafundësi në jetën e përtejme (ahiret).

فَمَا يُكَذِّبُكَ بَعْدُ بِالدِّينِ

7. E pas gjithë kësaj, ç’të shtyri të përgënjeshtrosh ditën e shpërblimit (përgjegjësisë)? 

Fjala الدِّينِ “din” ashtu siç mund të ketë kuptimin e fesë Islame, ka edhe kuptimin e ditës së kiametit (gjykimit). Në këtë ajet ka kuptimin e ditës së kiametit (gjykimit), që do të thotë shpërblim. Sepse, fjala “din“, ka rrjedhur prej foljes “de’ne“, që ka kuptimin  e dhënies së asaj që meriton, shpërblej. Edhe në hadith shpreh këtë kuptim كما تدين تدان “Si të veprosh do të shpërblehesh”[5].

Komunikimi në ajet i bëhet njeriut me një stil të shndërrimit të komunikimit nga veta e tretë në vetën e dytë. Pra: O njeri, që je krijuar në formën më të bukur dhe përballesh me rrezikun e poshtërimit në më të ultin e të ultëve! Ndërkohë që kjo e vërtetë, ky shpërblim dhe dënim duken kaq të qarta që në këtë botë, dhe kur ti je krijuar në formën më të bukur, cila është arsyeja e përgënjeshtrimit tënd? Ç’të shtyn ty të përgënjeshtrosh ditën e shpërblimit pas këtyre argumenteve të qarta?

Ose sipas një interpretimi tjetër: O njeri! Në shoqërinë njerëzore shikohet qartë që, njeriu i krijuar në formën më të bukur nga ana morale mund të zbresë në më të ultin e të ultëve, po ashtu, mund të ruhet nga kjo rënie duke bërë punë dhe vepra të mira. Qëndron i palëkundur “në formën më të bukur” që pritet prej tij, e si mund ta përgënjeshtroni ditën e gjykimit pas kësaj? A jua merr mendja se fundi i këtyre dy tipa njerëzish të ndryshëm do të jetë i njëjtë? A është e drejtë që atyre që bien në më të ultët e të ultëve mos t’u jepet asnjë dënim?!

أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَحْكَمِ الْحَاكِمِينَ

8.  A nuk është Allahu më i urti i gjykuesve? 

Gjyqtarët, liderët, udhëheqësit e popujve i dënojnë ata që kundërshtojnë dhe i shpërblejnë ata që binden. Po Allahu (xh.sh) që është gjykuesi i gjykuesve, a është e mundur që mos ta sjellë në vend vendim e Tij?! Sigurisht që s’është e mundur. Pa asnjë mëdyshje, se Allahu (xh.sh) që e ka krijuar njeriun në formën më të bukur, është gjykues i gjykuesve. Do ta veçojë të mirën nga e keqja, gënjeshtarin nga fjalë drejti, do ta shpërblejë atë që ka besuar, ka bërë vepra e punë të mira me sinqeritet, dhe do ta dënojë mosbesimtarin dhe mohuesin.

KUJDES

Tirmidhiu, Ebu Daudi dhe Ibn Merrduje transmetojnë nga Ebu Hurejre, që i Dërguari i Allahut (sal’la llahu alejhi ue selem) të jetë shprehur: Ai që lexon suren Tin dhe kur vjen te ajeti أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَحْكَمِ الْحَاكِمِينَ le të thotë: بلى وأنا على ذلك من الشاهدين Bele, ue ene minesh’-shehidin “Po, dhe unë e dëshmoj këtë”[6].

[1] Kurrtubi, Ehkemu’l-Kuran, XX, 110.

[2] Kurrtubi, Ehkemu’l-Kuran, XX, 110.

[3] Hakim, el-Mustadrrek, Bejrut, II, 528.

[4] Surja Haxh, 22/5.

[5] Ebu Dauud, salet 150; Timidhi, tefsirru sure 95.

[6] Ebu Daud, Salet 150; Tirmidhi, Tefsirru Sure 95.