Në kohën e vet, fëmijët e lindur prej Profetit Adem dhe Havasë martoheshin me njëri-tjetrin; pse tani diçka e këtillë është e ndaluar?

Me keqardhje shohim se edhe kjo pyetje, si të tjera të ngjashme, e ndarë në momente të caktuara, përhapet sistematikisht mes të rinjve. Më së pari, është mjaft e vështirë t’i besohet sinqeritetit të atyre që hedhin në shesh pyetje të tilla e të ngjashme me të. Kurse ajo ç’ka kërkojnë të thonë ata në prapavijën e kësaj pyetjeje, është aq e hapur dhe e qartë, sa të kuptohet vetëm me një vëmendje të vogël. Një prej synimeve më të rëndësishme të zellit të tyre për të prodhuar pyetje të këtij lloji, ndoshta i pari synim, është që të zgjojnë tek të tjerët pandehmën se në bazat parimore të fesë ka mospërputhje e kontradikta.

Dhe pothuajse në të gjitha pyetjet e këtij tipi ekzistojnë konkluzionet negative të regjimit hipokrit: hasha, mos qoftë e thënë, nuk ka Zot…feja është opium…gjërat e shenjta janë nga një tabu më vete dhe mjete me anë të të cilave përfiton imperializmi; familja dhe konvencionet e saj janë në kontradiktë me të vërtetat universale dhe elemente të ndryshme shfrytëzimi për një periudhë të caktuar, etj. Kurse gjërat që dalin sheshit me ngritjen e perdes, janë, ç’është e drejta, të tilla që të ngrenë qimet përpjetë: feja e ardhur gjer në ditët tona me urdhra kontradiktorë, më në fund, përballë fitores së mendjes dhe logjikës, e ka humbur aftësinë për t’iu përgjigjur nevojave të njerëzve. Atëherë, të çliruar prej çdo konvencioni dhe çakërqejf, ne mundemi të bëjmë çdo gjë që mund të na bjerë ndërmend, qoftë edhe të martohemi me motrat, hallat apo tezet tona…

Ja pra, ç’ përfytyrime të shëmtuara dhe plane të ulëta që të ngrenë qimet përpjetë fshihen pas pyetjes që në pamje të parë duket si e pafajshme!

Nëse për këto lloj pikëpyetjesh që kanë për synim të shkatërrojnë parimet mbrojtëse të fesë dhe të brezit të ri, do të shihej kah mjedisi ku prodhohen, duke pasur parasysh se çka thonë ata, janë ndër idetë e tyre të mbrapshta, kurse e drejtë është e kundërta e pretendimeve të tyre, përgjigjja më e qëlluar do të ishte, pra, të thuhej se kështu duhet të jetë. Megjithatë, ne prapë duam të qëndrojmë me nja dy fjali mbi këtë çështje dhe të themi disa gjëra mbi të.

1. Së pari, kjo është një çështje dhe hollësi fetare. Prandaj ai që nuk i beson fesë, sidomos ai që nuk i pranon parimet themelore të saj, në asnjë mënyrë s’ka të drejtë të merret me këto çështje.
2. Edhe nëse askush nuk do të kishte dyshim se feja me urdhrat dhe ndalimet e saj e kushtëzon atë që e beson, për mohuesit, siç duket, asnjëherë s’bëhet fjalë për një gjë të tillë. Prandaj edhe ndodh që, ndërsa një pjesë njerëzish të çlirët, të tillë që nuk njohin kufizime e çakërqejf, bëjnë si të duan, asnjë ndër ata që besojnë, nuk përzihet me to; me të vërtetë, ashtu edhe siç është duke ndodhur tani. Sepse devijimet dhe mbrapshtitë në sjellje e veprime lindin vetëm e vetëm prej defekteve në përfytyrime dhe mendime. Pasi që të mos mund t’u përftohet orientim këtyre, përpjekja për t’ua korrigjuar sjelljet është një punë krejt e kotë.
3. Kjo është një çështje që u përket hollësive fetare. Në këto lloj çështjesh gjithmonë kanë ndodhur ndryshime në kuptimin e zhvillimit, evolucionit, paralel me zhvillimin, evolucionin e njeriut e të shoqërisë njerëzore. Urdhrat dhe ndalimet – nga urtësitë përfundimisht të përsosura – që vazhdojnë të na drejtohen sot, nuk kanë ndryshim prej urdhrave e ndalimeve të asaj kohe. E rëndësishme në këtë specifikë është fjala e Urdhëruesit. Dje Ai ndalon martesën e të lindurve nga i njëjti bark, kurse sot vë ndalime të reja nga këndvështrimi i marrëdhënieve nënë-baba dhe thotë se “ky akt është i ndaluar”. Kjo është njëlloj si trajtimi i ndryshëm, në përputhje me ligjet e jetës, i fëmijës gjatë gjithë kohës së zhvillimit të tij fëminor në lidhje me ushqimin, veshjen, etj., madje, zbritje në nivelin e tij duke përdorur një gjuhë sipas atij niveli. Të njëjtat gjëra janë respektuar edhe në lidhje me jetën e njeriut që ka shënuar e shënon vazhdimisht ndryshime e zhvillim, ashtu siç nuk është ulje, ashtu siç nuk konsiderohet se po e ul veten, se nuk di, nëse respekton nivelin e këndvështrimit e të botëkuptimit të fëmijës. Përkundrazi, një gjë e tillë është tregues autoriteti dhe pjekurie. Madje ligjvënia sipas çdo epoke për njeriun që ka ardhur vazhdimisht duke u zhvilluar e maturuar, është e njëjta e vërtetë dhe urtësi.
4. Ecuria e kësaj çështjeje në burimet që ne besojmë nuk ekziston ashtu siç pohohet në pyetje. Ka gjasa që ta ketë burimin në literaturën hebraike. Vetëm se, meqë ne, të mbështetur në postulatet e Kuranit, zinxhirin gjenealogjik e nisim me Ademin e nderuar dhe bashkëshorten e tij[1], e quajmë veten të detyruar ta pranojmë një gjë të tillë. Nëse do ta pranojmë çështjen e pranojmë ashtu siç është, pa zbritur në origjinën e saj, atëherë kuptojmë, se për t’i dhënë njeriut mësimin e respektimit të qëllimeve, fillimisht nëpërmjet një lejimi të përkohshëm, e mandej ndalimit, i është kujtuar se këto lloj përfundimesh juridike mund të ndryshohen me kalimin e kohës.
5. Një marrëdhënie e tillë e lejuar përkohësisht, në saje të veçantisë së subjekteve që u është drejtuar, paraqet një rast specifik dhe të papërsëritshëm. Po, një familje e ndriçuar vazhdimisht me urdhrat e ardhura prej qiellit e me ndërgjegjen gjithmonë të zgjuar, si njerëz shtëpiakë ashtu edhe familjarë, edhe foleja e ndërtuar prej saj sigurisht që do të jenë shumë të ndryshëm prej të tjerëve.

Për njeriun të mbushur me ndjenjën delikate të të qenit njeriu i parë në faqe të dheut, për dy njerëz zemërthyer, në zemrat e të cilëve vazhdon të përjetohet tmerri i ndëshkimit të madh për fajin e vogël, për dy prindër të larguar nga Xheneti, të ndëshkuar, edhe gjërat e zakonshme, madje, ndihen të rrezikshme e shqetësuese në një fole familjare për të cilën ata janë përgjegjës. Në një fole të tillë, njerëzit që kanë për të bashkëjetuar si burrë e grua, edhe sikur të rrinë pranë e pranë, gjer në çastin kur të dilte ferman për ta, sikur të ishin duke agjëruar, edhe me bisht të syrit nuk do ta shihnin njëri-tjetrin! Hepimi i zemrave në një fole të tillë rregullohet e drejtohet me anë të ajeteve, sentencave të revelacionit që godasin si rrufe dhe zbulesës hyjnore. Dhe në një fole të tillë, edhe sikur të gjithë kufijtë të fshihen, njerëzit e saj nuk mund t’i kapërcejnë muret penguese të ndërgjegjes, që në fakt nuk i kapërcejnë.

Kurse në shtëpitë e ditëve të sotme, për shkak se nuk ekzistojnë asnjëra prej kuptimeve dhe specifikave kushtëzuese për të cilat po bëhet fjalë, kufijtë nuk do të mund të respektoheshin. Ndoshta në moshat më të hershme, sjelljet e papërshtatshme do të merrnin trajtën e turpit e ashtu do të vazhdonin gjatë gjithë jetës. Ato do ta çrregullonin, sidomos, qetësinë dhe sigurinë për të cilat ka foleja familjare ka aq humë nevojë, e cila, më në fund, do të shndërrohej në një fole njëqindkëmbëshish.

Pa mendoni një herë! A do të ishte e mundur të përfytyrohej qetësia dhe kënaqësia në një shtëpi ku bashkëjeton një grup njerëzish të hutuar e të çorientuar, të dendur prej ndjenjash kafshërore ndaj motrës, hallës a mbesës? Në një shtëpi të tillë, secili, për të shtënë në dorë atë që i ka vënë syrin, do të mendojë gjëra nga më të ndyrat, madje do të rivalizojë edhe vëllamin e tij! Ndoshta do t’u referohet krimeve të ndodhura prej të njëjtave mendime mes bijve të Ademit të nderuar (a.s.) dhe, kështu, grindja e kapërthimi do të rendin pacakshëm.

Domethënë se, për sa kohë që do të ekzistojnë masa parandaluese e faktorë që i mbajnë ndërgjegjet të zgjuara, edhe nëse konteksti në fjalë nuk keqpërdoret, me asgjësimin e faktorëve paralajmërues dhe fshirjen e atmosferës konvencionalizuese mund t’i hapet porta çdo lloj keqpërdorimi.

Nuk dëshiroj të bëj kritikën e gjërave që kam parë e dëgjuar vetëm e vetëm për t’iu shmangur përshkrimit të së keqes e të së shëmtuarës. Përndryshe, në familje, si rezultat i nënvleftësimeve të vogla, ngjarje të tilla janë duke ndodhur, që është e pamundur të mos rrëqethesh kur i dëgjon.

Duke i vënë pikën edhe kësaj specifike, mund të themi se, ashtu siç një shoqëri, në muret strehuese të së cilës ndihen dridhjet rezonuese të fjalëve “Zbrisni, jeni armiq të njëri-tjetrit…”[2], nuk u përngjet shtëpive të ditëve tona, plot frikë, respekt dhe dyshime tronditëse, ashtu edhe ligjshmëria rregulluese kalimtare e marrëdhënieve të asaj shtëpie të parë nuk do t’i përngjajë ligjshmërisë që vepron sot në shtëpitë tona.

Mbetet të themi edhe se është mjaft e vështirë të përcaktohet se sa herë ka ndodhur dukuria për të cilën pyetet, domethënë marrëdhëniet mes bijve të Ademit (a.s). Ndoshta vetëm një herë ka ndodhur, ndoshta dy herë!

6. Dhe një tjetër prej urtësive që përfaqëson martesa, është sigurimi i ndarjes së pasurisë dhe parandalimi i grumbullimit në duar të caktuara si dhe i shpërndarjes së saj andej-këtej. Mirëpo, me që të gjithë njerëzit e asaj periudhe patën qenë nga bijtë e Ademit dhe e gjithë sipërfaqja e tokës, nga kreu në fund, qe dhënë në përfitim të tyre, kurrë s’qe bërë fjalë as për përqendrim pasurie, as për grumbullim e as për shpërndarje. Kurse në ditët tona, ndërtimi i shoqërisë, me karakterin që ka fituar, paraqet një tablo shumë të larmishme diferencimesh e ndryshimesh.

Le të themi menjëherë edhe këtë, që, nëse ndarja e pasurisë do të bëhej me rrugë të tjera, në asnjë mënyrë nuk do të bëhej fjalë për shfaqjen e një ligjshmërie tjetër. Ç’është thënë e ç’mund të thuhet në lidhje me këtë, s’është gjë tjetër veç shprehjes së urtë të të Zotit të Urtësisë Absolute. Mos ndoshta Providenca Hyjnore nuk mund të gjente një rrugë tjetër nga krijimi i Ademit dhe Havasë së nderuar dhe martesës, më pas, mes bijve të tyre?

Një pyetje e tillë ndaj Individualitetit të Lartë është njëkohësisht mungesë njohurie dhe edukate.

Allahu (xh.xh.) mund të krijonte një çift të dytë të Ademit dhe Havasë ashtu siç i krijoi edhe ata. Dhe kjo s’do të ishte aspak e rëndë për Të që ka krijuar në të kaluarën dhe sot me mijëra dhe qindra mijëra botë! Ka vepruar pikërisht ashtu siç ia ka kërkuar urtësia e Tij! Dhe sigurisht që nuk do të krijonte sipas kritereve tona estetike të kufizuara e të prishura, sipas urtësisë dhe gjeometrisë sonë! Ne kemi mundur të realizojmë vetëdijen e së bukurës e të së shëmtuarës duke i kaluar bukuritë dhe shëmtitë në gjithësi nëpër prizmin e Tij të urdhrave dhe ndalimeve. Ne u vumë t’i interpretojmë sendet dhe dukuritë duke përdorur si metodë çdo urdhër të Tij. Ne u treguam të saktë e rezultativë në parimet që vumë në shesh, posaçërisht në raport me aq sa arritëm të konceptojmë se çdo urdhër i Tij është një ligj i përhershëm më vete.

Nëse Ai e lidhi tërë njerëzimin me rrënjën e Ademit (a.s.) dhe Havasë, këtë ne e pranuam si më të bukurën. Mbetet të themi se edhe lidhja e marrëdhënieve mes njerëzve me një rrënjë të tillë është mjaft e fuqishme.

Ky njësim material mbart farën e unitetit ndër shpirtra. Krejt ashtu siç, sa më poshtë që të zbritet drejt rrënjës dhe farës së pemës, del në pah njësimi. Duke shkuar edhe më tej, do të duket se çdo gjë është e fshehur brenda njësisë “Adem”. Në këtë etapë, është pema ajo që përfaqëson njëkohësisht edhe mashkullin, edhe femrën. Është njëkohësisht fekonduesi (pjalmuesi) dhe i fekonduari (i pjalmuari). Ndërsa ecja në kahun tjetër nxjerr në pah diferencimet dhe dallimet mashkull – femër, gjë që do të shpjerë në ndryshimin edhe të situatës fekondues – i fekonduar.

Si njerëz që jemi, interesimin njerëzor që ndiejmë për çdo njeri, e shohim në njerëzoren që gjendet brenda vetes sonë, si dhe në dashurinë që na e shtroi ndër zemra Krijuesi me anë të njësimit Adem-Hava. Kurse ndryshimin mes ligjshmërisë së djeshme dhe asaj të sotme ia atribuojmë urtësisë së Individualitetit, para urdhrave të të Cilit përkulemi më dysh, ia lëmë largimit, brenda urtësisë së Tij, nga rrënja, dhe rregullimeve brenda zinxhirit gjenealogjik njerëzor, ia lëmë në dorë bartjes së kuptimeve përkatëse që kanë lidhje me krijesën njerëzore me mashkullin dhe femrën brenda saj dhe themi: “Në çdo punë është urtësia e Zotit; Ai asnjëherë nuk bën punë të kota!”

[1] Sureja Huxhurat, 13.

[2] Sureja Bakara, 36.