Ç’është edukata? Ç’do të thotë të jesh i edukuar?
Edukata është një natyrë e dytë e fituar në shpirt në sajë të parimeve fetare ose, në kuptimin më të gjerë të saj, është një qëndrueshmëri e fituar nga njësimi i shpirtit me fenë. Ç’e do se njeriun të edukuar nuk e bën çfarëdo feje, kurse Islami, po. Në të vërtetë, kur themi fe, mendja na shkon menjëherë tek feja Islame.
Në të njëjtën kohë, edukata është emërtimi i shkallës së lartësimit shpirtëror të quajtur ihsan, domethënë të asaj shkalle ku njeriu i edukuar i kryen të gjitha punët dhe detyrimet e veta brenda kritereve që presupozojnë qenien nën vëzhgimin e Allahut (xh.xh.) e sillet po ashtu; dhe kjo, në edukatë, është vetëdija e njeriut të favorizuar.
Në një kuptim më të ngushtë, edukata nënkupton t’u lidhesh të njëjtave sjellje e veprime (përveç detyrimeve e domosdoshmërive)[1] të profetit tonë (s.a.s.) dhe të rregullosh në praktikë jetesën sipas tij.
Të vjetrit tanë, duke shënuar të gjitha këto kuptime, kanë thënë gjithë ato fjalë të bukura si margaritarë për edukatën:
Edukata është rroba e përhershme e njeriut. I paedukatë do të thotë lakuriq.
Edukata është një kurorë. Kush e vë atë kurorë, shpëton nga çdo ngatërresë.
Edhe ti, po deshe të sigurohesh e të shpëtosh nga ngatërresat dhe të këqijat, duhet të përpiqesh të jesh gjithmonë i edukuar.
Ku ka edukatë, do të thotë se ka edhe kulturë. Njeriu pa edukatë, edhe sikur të përpijë të gjitha bibliotekat, nuk mund të quhet i kulturuar. Ashtu siç ka thënë edhe Junus Emre:
Dituri do të thotë të dish,
Do të thotë veten ta kuptosh,
E nëse veten s’e ke njohur,
Është e kotë të lexosh.
Është i dërguari i Allahut ai që e përfaqëson edukatën në formën e saj përfundimtare. Edhe sikur të nënkuptojmë sjelljen e edukuar, edhe sikur të flasim për fuqinë shprehëse dhe forcën e fjalës, përfundimi mbetet po ai: Profeti ynë mbetet prapë në majë!
E pyet Hz. Ebu Bekri (r.a.) të Dërguarin e Allahut:
– O i dërguar i Allahut, kush të edukoi ty kështu?
– Zoti im më edukoi dhe më mësoi sjelljet e mira, – i përgjigjet ai.
E pyesin Hz. Aishen (r.a.), të bijën e Hz. Ebu Bekrit, bashkëshorten e Profetit dhe nënën tonë gjer në kiamet e gjer në amshim:
– Si ishte morali i të dërguarit të Allahut?
– A nuk lexuat Kuran ju? – ua kthen ajo me pyetje.
– Po, lexuam.
– Kurani ishte morali i tij, – përgjigjet Hz. Aishja.
Ja pra, Profeti ynë (s.a.s.) që ka për edukator Allahun, qëndron në pikën e horizontit të edukatës. Kjo do të thotë se ai kërkon të mësojë edukatë, duhet të shohë nga Ai dhe edukata në atë pasqyrë në këmbë, duhet parë në përshtatje me përmasat e veta.
Providenca Hyjnore e pati krijuar atë me një edukatë që të bëhej shembull për të gjithë njerëzit. Ndryshe, si mund të përballonte ai një ngarkesë të tillë si profetësia? Po qe se s’do të ishte kjo edukatë e po të supozonim se edhe te ai do të shfaqeshin të meta si tonat, ato nuk do të mbeteshin të kufizuara tek ai, e meta më e vogël do t’u reflektohej miliarda njerëzve. Pikërisht për këtë arsye Zoti e pati edukuar atë në mënyrë të posaçme dhe e pati bërë shembull për ne.
Ishte koha kur ai ende s’ishte bërë profet. Qabeja po meremetohej dhe i Dërguari i Allahut punonte edhe vetë aty. Fundja, gjatë gjithë jetës ai qe gjithmonë pranë të mirës dhe pranë punëve të mira! Ungji Abbad (r.a.) kishte përveshur fundin e rrobës në sup për të mos e vrarë gur. Kurse supi i të Dërguarit të Allahut ishte vrarë mjaft. Hz. Abbasi e këshillon të nipin të veprojë si ai vetë. Mirëpo kështu do të zbuloheshin pjesërisht pjesët e fshehta të trupit. Sapo ngre rrobën duke zbatuar këshillën, i del parasysh engjëlli. Profeti rrëzohet nga tmerri. Pas atij rasti, kurrë më s’i zbuloi vendet e papërshtatshme për t’u parë. Ja pra, që në krye të herës nën një garanci të tillë ndodhej ai!…
Dy herë në jetën time bëra nijet të shkoja në dasmë, thotë i Dërguari i Allahut (s.a.s.). Të dy herët më hipi një gjumë i tillë që s’munda ta përballoja dhe rashë e fjeta. Të dy herët, kur u ngrita, pashë se dasma kishte mbaruar qëkuri.
Këto janë ngjarje para profetësisë. Providenca Hyjnore në asnjë periudhë të jetës s’i pat dhënë rast atij të binte në mëkat. Dhe kjo është një ngjarje cilësore krejt e posaçme vetëm për të Dërguarin e Allahut.
E si të mos jetë, kur qysh në fëmijëri (më vjen turp t’i them fëmijë Atij, se Ai gjithmonë i pjekur pat qenë) i qe hapur gjoksi dhe engjëjt ia patën nxjerrë që aty shenjën e shejtanit[2] dhe e patën hedhur. Kjo shenjë e zezë e ndodhur tek çdo njeri dhe e vënë nën goditjen e shigjetave të ndryshme të djallit, qe hequr nga i Dërguari i Allahut dhe qe hedhur. Djalli që na bën me vese ne e që na qarkullon nëpër damarët e gjakut, nuk afrohej dot as andej nga rrinte i Dërguari i Allahut (s.a.s.). Po, ai ishte njeri i veçantë…
Ashtu siç nuk e lejoi Providenca Hyjnore të bënte mëkat para profetësisë, nuk e lejoi as më pas. Dhe Ai jetoi një jetë të pastër e të kthjellët si të ditës së parë kur lindi e po ashtu u largua që këtej. Ai ishte mishërimi i vetë edukatës…
Edukata e tij e pati shoqëruar në tërë aspektet e jetës. Kudo dhe si të vepronte, tregohej posaçërisht i edukuar. Për shembull, disa herë i Dërguari i Allahut nxehej, zemërohej dhe bëhej si një det me dallgët gjer në qiell, sepse atë situatë ashtu ia kërkonte edukata. Në atë mes kishte ndodhur një padrejtësi. Ai bulëronte me një zemërim që s’dinte të qetësohej gjersa drejtësia të vihej në vend. Mirëpo kurrë nuk ishte parë të thartonte fytyrën përballë edhe padrejtësisë më të madhe të kryer ndaj tij. Sepse ashtu ia kërkonte edukata e tij në atë çast.
Megjithëse ndodhej mes radhëve të pasuesve, kishte ardhur dikush që ende s’ishte çliruar nga tiparet prej nomadi, e kishte kapur për jake të Dërguarin e Allahut dhe ia kishte kërkuar të drejtën e vet. Ky veprim brutal kishte qenë i tillë saqë jaka e fortë i kishte lënë shenjë në qafën e tij të bekuar. Ndaj këtij veprimi që i kishte bërë të valonin pasuesit, i Dërguari i Allahut kishte reaguar vetëm me një buzëqeshje të hidhur dhe ishte mjaftuar duke thënë: Jepini ç’kërkon këtij njeriu… Kaq i gjerë ishte mirëkuptimi i tij…
Sa shumë raste të tjera ka kur do të zemëroheshin edhe njerëzit e zgjedhur dhe kur zemërimi i tyre do të quhej i justifikuar, në të cilat, gjithashtu, i Dërguari i Allahut pat shfaqur si diell edukatën e tij të veçantë. Ja një nga shembujt më domethënës:
Para se të shkonte në Uhud, duke u bazuar në një ëndërr që kishte parë, kishte formuar opinionin se do të ishte më e përshtatshme të mbeteshin në Medinë e të bënin luftë mbrojtëse. Ëndrra e tij kishte kuptimin e revelatës. Në ëndrra ai shikonte çdo gjë krejt qartë. Në gjashtë muajt e parë të profetësisë vazhdimisht kishte parë ëndrra të tilla. Ëndrrat që shihte ishin aq të ngjashme me jetën e tij, saqë të nesërmen i dilnin një për një. Edhe para Uhudit kishte parë një ëndërr, madje kishte nënkuptuar se njëri nga të afërmit e tij do të binte dëshmor dhe, në interpretimin e ëndrrës e kishte shprehur këtë. Veçanërisht, për të dalë jashtë, do të hapte një korridor midis pasuesve, gjë që e kishte parë gjithashtu në ëndërr.
Në fillim kishte ngulur këmbë: Të mos dalim nga Medina! Mirëpo pasuesit kishin qenë aq energjikë, saqë mendimi për t’i shërbyer Islamit me besnikëri, u ishte bërë pengesë për të konceptuar delikatesën e bindjes ndaj urdhrit. Po, kjo sjellja e tyre nuk mund të shprehet ndryshe. I qenë vënë një rruge. Donin të vraponin në atë rrugë duke shkelur përmbi vdekjen. Dhe veçanërisht ata si Enes b. Nadr që bartnin në gjokse si oxhak të ndezur qysh prej një viti ankthin e të mosqenit në Bedër, ishin si shpata të zhveshura nga milli. Digjeshin e luteshin dhe ngulnin këmbë të dilnin. Edhe këtu vëmë re një edukatë shoqërore të posaçme për të Dërguarin e Allahut (s.a.s.). Ishte ulur e po këshillohej me pasuesit e tij. Në këshillim nuk i kundërshtonte me ngulm mendimit ekstrem. Edhe kjo ishte një edukatë e posaçme për qeveritarin (administratorin). Po të ngulmonte, patjetër që pasuesit do ta dëgjonin, mirëpo mundësia e opozitës, qoftë edhe një për mijë, mund të bëhej shkak për shkatërrimin e tyre. Ja se si i Dërguari i Allahut merrte në konsideratë edhe një element të imët si ky. Kjo edhe sepse në të njëjtën kohë, ai ishte një monument dhembshurie. Sigurisht nuk donte që pasuesit e tij të binin në një fatkeqësi dhe humbje të tillë si opozita kundër profetit të tyre. Pas një kohe, edhe pasuesit u bindën. Veçse i Dërguari i Allahut e kishte veshur njëherë parzmoren. Tani s’e hiqte dot më atë!
Shkuan në Uhud. I dërguari i Allahut e bëri vetë rreshtimin e ushtrisë. Ai ishte një komandant ushtarak i vërtetë (6). E kishte rreshtuar në variantin më të mirë. Me të vërtetë, në përplasjen e parë armiku ishte shpartalluar dhe kishte filluar të ikte. Vetëm se edhe strategjisë së këtushme i ishte bërë opozitë: përsëri pasuesit nuk kishin zbatuar në kuptimin e vërtetë të fjalës delikatesën për të dëgjuar urdhrin. Për shembull, harkëtarëve u kishte thënë se çfarëdo që të ndodhte, s’duhet të lëviznin nga vendi dhe u kishte tërhequr vëmendjen në këtë mënyrë: S’duhet të lëvizni nga vendi edhe sikur të shihni që shqiponjat po na rrëmbejnë kufomat, edhe sikur të shihni që po ndajmë plaçkën e luftës… Por ata s’e kishin rrokur dot as delikatesën e të kuptuarit të këtij paralajmërimi dhe, sipas tyre, kishin menduar se mund të veprohej kështu për sa kohë armiku do të rezistonte. Mirëpo ata shohin se armiku kërkon vend për t’ia mbathur… Dhe mendojnë: Kjo pritja jonë këtu është krejt pa dobi. Të shkojmë e t’u ndihmojmë shokëve… etj.
Dhe përfundimi dihet: 69 vetë u prenë si të ishin prerë në trungun e ekzekutimit dhe ranë dëshmorë. Mes tyre qe edhe Hz. Hamza (r.a)z. Hamza ()()
. S’kishte mbetur kush pa marrë plagë. Një pjesë prej tyre një jetë të tërë hoqën ankthin e plagëve që patën marrë aty. Dhe më e rëndësishmja, ishte thyerja e prestigjit Islam. Kjo ishte plaga më e madhe e marrë në emër të myslimanëve.
Ç’është e vërteta, të gjitha këto që ngjanë mund ta zemëronin personin që ndodhej në rolin e liderit të një bashkësie. Normalisht, i Dërguari i Allahut mund të ndrydhej nga këto ndodhi e të bëhej i ashpër. Mirëpo Allahu (xh.xh.) menjëherë, pa i lënë shteg qoftë edhe mundësisë së një shenje ashpërsie të tillë, lidhur me të ardhmen e tij, e mbronte atë, e ruante e i thoshte kështu:
Ti ishe i butë ndaj tyre ngase Allahu të dhuroi mëshirë e, sikur të ishe i vrazhdë e zemërfortë, ata do të shkapërderdheshin prej teje, andaj ti falju atyre dhe kërko ndjesë për ta e konsultohu me ta në të gjitha çështjet e kur të vendosësh, atëherë mbështetu në Allahun, se Allahu i do ata që mbështeten te Ai. (Kur’ani, Ali Imran:159)
I tillë njeri respektues ishte ai, saqë edhe Providenca Hyjnore t’i drejtohej me shprehje të kësaj forme. Për shembull, nuk i thotë mos u bëj i ashpër e zemërfortë, por … sikur të ishe i vrazhdë e zemërfortë… ku nënkuptohet sikur t’i thoshte … s’je i tillë… E më tej.
E kështu, Providenca Hyjnore i pret udhën një mëkati të së ardhmes dhe e ruan të Dërguarin e Vet. Për kë e bën këtë? E bën për Personalitetin që do të përfaqësojë një bashkësi të tërë ilel ebed, gjer në amshim! Edhe ai tregohet aq i ndjeshëm në respektimin e urdhrit të Kur’anit, saqë qoftë edhe ato që do të mund ta shqetësonin në të ardhmen, në çast i dalin nga zemra, i zhbëhen e shkojnë.
Por puna s’mbaron me kaq. Providenca Hyjnore e urdhëron: ..fali dhe kërko ndjesë për ta!… sikur t’i thoshte: …sepse edhe atyre u duhet të shmangen nga veprimet që do t’i lëshonin hije pozitës së tyre të lartë, prandaj kërko ndjesë nga Allahu në emër të tyre! Si edhe …si pasojë e opozitës ndaj teje, janë pushtuar nga ndjenja e fajit. Për sa kohë do të vazhdojë kjo gjendje, do ta quaja veten vazhdimisht fajtor. Atëherë thirri dhe, si të mos kish ndodhur gjë, këshillohu prapë me ta…
Në çastin më kritik, kur priten të thirrura e të bërtitura, Providenca Hyjnore e detyron të Dërguarin e vet për një sjellje të tillë që, nga njëra anë t’i dalë mburojë mëkatit të së ardhmes, nga ana tjetër t’ia mësojë atij më të shkëlqyerën formë të edukatës. Ja, kështu edukohej i Dërguari i Allahut (s.a.s.).
Hz. Enes tregon: Dhjetë vjet i shërbeva të Dërguarit të Allahut (s.a.s.). (Dhjetë vjeç ishte ai kur hyri në shërbim të të Dërguarit të Allahut). Qoftë edhe një herë të vetme nuk e dëgjova të më thoshte “pse e bëre” për një punë të bërë, e “pse s’e bëre” për një punë të pabërë. Një herë, më kish çuar në një punë. Kurse unë u harrova pas lojës në rrugë. S’e di sa kohë kaloi. Një çast ndjeva se dikush më kapi për veshi… ktheva kokën e pashë se ishte i Dërguari i Allahut (s.a.s.). Në fytyrë prapë e njëjta buzëqeshje. “Ja, po shkoj menjëherë, o i Dërguar i Allahut!” i thashë dhe ika për ku më kish dërguar!”
Ai ishte pajisur me moralin e Allahut (xh.xh.) dhe kërkonte që edhe bashkësia e tij të formohej me atë moral. Ka dy burime nga e mësojmë këtë, Kur’ani dhe Tradita Profetike, së cilës do t’i themi edukata e të Dërguarit të Allahut.
Po qe se edukata është jeta e lartë (9) e Profetit tonë (s.a.s.) me veprimet e detyrueshme, të domosdoshme, të pëlqyeshme e të kthyera në traditë (10) nga ai vetë, si dhe mënyra e jetesës si trashëgimi më i rëndësishëm që na ka lënë, atëherë edhe përvetësimi i asaj edukate përbën për ne një nevojë dhe domosdoshmëri. Natyrisht që ajo edukatë ka nivelet e veta: zbatimi i detyrimeve është i detyruar, i domosdoshmërive është i domosdoshëm, i të pëlqyeshmeve është i pëlqyeshëm dhe traditës është traditë. Sepse Allahu (xh.xh.) e ka dërguar atë të na mësojë jetën. Gjithë prej atij i mësuam ne edukatën e të ngrënit, të pirit, të fjetjes dhe të plotësimit të gjithë nevojave tona të natyrshme. Nga pikëpamja mjekësore, aspektet e urtësisë së thënieve të tij mund të hulumtohen dhe kjo përbën krejtësisht një temë më vete të pavarur. Për të mos e fragmentarizuar çështjen që po shqyrtojmë, nuk do të hyjmë fare në atë drejtim. E veçanta mbi të cilën po qëndrojmë, është praktikimi i edukatës së çdo gjëje nga i Dërguari i Allahut për ne.
Po qe se ne do të respektonim plotësisht këtë edukatë, po qe se do ta rregullonim jetën tonë individuale, familjare e shoqërore plotësisht sipas asaj edukate, do ta kishim kthyer Kur’anin në jetë për veten tonë. E kështu, edhe pjesa e dytë e pyetjes “Ç’do të thotë të jesh i edukuar?”, e merr përgjigjen vetvetiu.
Pasuesit silleshin me shumë respekt dhe edukatë ndaj të Dërguarit të Allahut. Duke e dëgjuar atë, silleshin sikur në kokë t’u kish qëndruar ndonjë zog që s’deshën ta trembnin, aq me vëmendje dhe kujdes e ndiqnin. Duke e njohur atë, u rrënjosej më tepër respekti i buruar nga kjo dashuri, respekt që fitonte thellësi sipas hapit të njohjes. Përgjithësisht, nuk kishin guxim ta pyesnin. Dëshironin shumë të gjenin rastin për të dëgjuar me etje përgjigjen e pyetjes së ndonjë të huaji që vinte nga jashtë dhe për një rast të tillë, i bënin sytë katër. Ishin shumë të paktë ata pasues që bisedonin qetë-qetë dy-tri fjalë me Profetin (s.a.s.). Kjo s’vinte nga ndonjë presion i tij mbi ta. Ndoshta buronte nga serioziteti, autoriteti dhe rëndësia – të posaçme këto për personalitetin e tij të bekuar.
Në marrëveshjen e hudejbijes (11), përfaqësuesit të palës tjetër, kur kishte parë sjelljen e pasueve ndaj Profetit, i ishin marrë mendtë, ishte hutuar, ishte kthyer në Mekë dhe kishte thënë kështu:
Unë kam qenë në pallatet e Kisras (12), jam pritur si mik në pallatet e Bizantit dhe kam patur despotë e tiranë. Po s’pashë kund që dikush të largohej respektues nga vetja ashtu si bashkësia e Muhamedit ndaj tij. Kur merrte abdest, asnjë pikë uji s’binte për tokë: gjithsekush përpiqej të rrëmbente një pikë e t’ia fërkonte fytyrës! (Sikur kjo të na kishte rënë edhe neve në pjesë!)
Midis këtyre njerëzve që e administruan botën me mençurinë dhe përvojën e tyre, shohim plot të tillë të mbushur plot respekt për Profetin dhe si të ishin shërbëtorë të portës së tij.
Amr ibn Asi ishte një nga politikanët më të formuar të botës. Kur po vdiste, kishte nxjerrë me nxitim diçka dhe kishte thënë: Ma vini në gjuhë! E kishin pyetur: Ç’është ajo? E ai u ishte përgjigjur: Është një qime e bekuar e të Dërguarit të Allahut. Besonte se me të nën gjuhë do të jepte llogari me lehtësi.
Komandanti i madh Halid bin Velidi që s’kishte njohur kurrë humbje, që gjithmonë e kishte bërë të qeshë fytyrën e Islamit, i quajtur gjeni i madh i pashoq sipas shprehjes së Akad-it (13), në një luftë, kur i bie çallma nga koka, vrapon pas saj për ta marrë. Ushtarët i thërresin nga pas: Komandant, kujdes, po hyn në radhët e armiqve! Kurse ai, pa e kthyer kokën pas, pa ua varur fare goditjeve të shpatave, u bën zë: A bëhet fjalë për jetën këtu? Brenda çallmës është qimja e bekuar e Profetit!
Në këtë shkallë kishte hyrë Profeti (s.a.s.) në shpirtrat e tyre.
Kur vinte ai, ngriheshin në këmbë dhe askush nuk duhej të ulej pa u ulur ai. Kurse vetë kurrë s’u kishte kërkuar një gjë të tillë. Lëre kërkesën, ai vazhdimisht u tërhiqte vërejtjen: Mos u ngrini në këmbë edhe ju si fëmijët! Mirëpo pasuesit çdo herë i ngriheshin në këmbë nga shtytja e brendshme dhe quanin këtë vetëm si një detyrë.
Gjatë një debati midis Hz. Ebu Bekrit (r.a.) dhe një çifuti, secili e quan profetin e vet më të lartë. Kur një çast çifuti thotë për Profetin një fjalë të papërshtatshme, Ebu Bekri, si detyrim besnikërie (14), e godet me shpullë. Çifuti në çast i shkon në takim të Dërguarit të Allahut dhe njofton për këtë. Duke marrë shkas nga kjo ngjarje, Profeti dekreton kështu: Mos më mbani më të lartë nga Musai (a.s.) Sepse, kur të bjerë boria (15), i pari që do të ngrihet, unë do të jem. Hz. Musain do ta gjej duke u lutur nën këmbët e Arshit (16). Nuk e di, do të jetë ky një grumbullim-shpërndarje njerëzish (17) para meje, apo bedeli i një sorollatjeje! (18)
Prapë, me t’i thënë Providenca Hyjnore në Kur’an: Vela tekun ke sahib’il hut, …mos u bëj si ai i peshkut… (Kur’ani, Kalem:48) (19), me qëllim që pasuesve të mos u shkonte nëpër mend diçka e papërshtatshme për një profet, i urdhëron: Mos më zgjidhni mua para Junus b. Metta-s!
Kjo ishte edhe edukata, dhe respekti i tij ndaj profetëve të tjerë. Vlerën e margaritarit s’e njeh ai që s’është argjendar (20). E ku do t’i dimë e si do t’i njohim ne Hz. Musa, Hz. Isa dhe të gjithë profetët?! Duhet ta pyesim Hz. Muhamedin për ta dhe ata për Hz. Muhamedin (s.a.s.) që të marrim përgjigje të vërtetë. Është për këtë që Hz. Isa (a.s.) pati filluar të jepte myzhdenë pesëqind vjet më parë duke thënë: …po vjen, po vjen, prijësi i të gjitha botëve po vjen!… Sepse ata e njihnin se sa i madh ishte ai. Mirëpo Profeti ynë (s.a.s.) i lëshonte krahët e thjeshtësisë gjer në tokë dhe fliste ashtu siç cituam më sipër…
Po, të gjitha këto ishin edukata e Profetit tonë (s.a.s.). E tillë ishte shkalla e thjeshtësisë së tij. Sa më i thjeshtë të tregohej ai, aq më tepër e lartësonte Providenca Hyjnore. E duke u lartësuar e lartësuar, arriti ai Postin e të Lavdëruarit (21), atë post që për të tjerët është fokusi ku mblidhen duart e zgjatura. Qysh në fillim atë e kanë quajtur Muhamed dhe Ahmed (22), sepse ishte e qartë qysh në fillim se ai do të bëhej zotëruesi i atij posti të lartë. Providenca Hyjnore që drejton punët, e ka ditur se ai do t’ia arrinte atij posti dhe, duke parë nga ajo perspektivë, ka bërë të mundur që t’i jepen atij këta emra.
Pjesa e favoreve e pamundësuar për asnjë profet, i përket atij. Çdo profet ka biseduar me ndërmjetës apo jo me Providencën Hyjnore, por asnjë profet nuk është nderuar duke ia lartësuar kryet me miraxh si Hz. Muhamedi (s.a.s.).
Po, Profeti ynë është i vetmi profet që ka grumbulluar në vetvete virtyte dhe merita të tilla si të vërë në lëvizje tërë qiejt e tokën, të bëhet dëshmitar i shkrimeve të kaderit, fatit të paracaktuar, të shëtisë Parajsën dhe Ferrin. Edhe ne jemi bashkësia e Profetit të nderuar me një miraxh të tillë. Nga ky udhëtim ai na pat prurë nga Zoti ynë si dhuratë një frut pranveror (23) që është namazi. Dhe namazi është miraxhi i besimtarit. Providenca Hyjnore na e ka prezantuar ne këtë në kuptimin më të përkryer e më të shkëlqyer.
Ne këtu po flasim për edukatën e Profetit tonë, domethënë për vetë personifikimin e edukatës, kurse shkaku që bëri që rrjedha e fjalës të vijë gjer këtu, është përgjigjja për pyetjen Ç’është edukata? Në të vërtetë, s’ka nevojë për t’u menduar për këtë çështje. Përgjigja është mjaft e shkurtër dhe e kulluar: “Ashtu si të jetë sjellë i Dërguari i Allahut dhe si të ketë kërkuar të sillet…” Kjo thënie është e mjaftueshme.
E po qe kështu, njeriu duhet të tregohet i bindur dhe respektues ndaj të madhit, ndaj mësuesit, ndaj komandantit, ndaj eprorit të vet pa e tepruar jashtë kufijve të postit e detyrës së tyre dhe përsa kohë edhe ata mbeten brenda dimensioneve të së drejtës; edhe kjo është edukatë. Vetëm se është gabim të mendohet edukata në mënyrë të njëanshme. Edhe për të mëdhenjtë ndaj të vegjëlve dhe për eprorët ndaj vartësve ekziston një formë edukate. Në fund të fundit, edukata e vërtetë është e mundur të realizohet vetëm me kryerjen e detyrave përkatëse të edukatës nga secili prej këtyre dy krahëve.
Profeti ynë (s.a.s.) merrte pjesë aktive vetë në punët që duheshin bërë së bashku me shokët. Edhe grave u ndihmonte në punët e shtëpisë. Askënd s’e urdhëronte t’ia bënte punët e veta. Ndoshta shokët vërtet viheshin në garë me njeri-tjetrin për të kryer ndonjë punë që i përkiste atij, por, në fakt, çdo radhë iniciativa e parë për të bërë një punë vinte prej tij.
Për shembull, gjatë një udhëtimi do të përgatitej ushqimi. Njëri nga pasuesit tha: unë do të pres qingjin. Një tjetër ia priti: kurse unë do ta rrjep. Profeti u ngrit më këmbë menjëherë dhe tha: unë do të mbledh dru. Dhe u vu të mblidhte dru.
Profeti mori pjesë në gërmimin e hendeqeve; e dimë të gjithë se, kur u ndërtua mesxhidi (xhamia e parë e Medines), mbajti lëndë druri bashkë me të tjerët. Kështu u suall vetë, kështu i aftësoi edhe shokët e tij. Pikërisht për këtë arsye Ebu Bekirët, Omerët, Osmanët, Alitë (Allahu qoftë i kënaqur me të gjithë ata!) mundën të jetonin brenda dimensioneve të drejtësisë me një korrektesë të madhe, duke e ndarë qimen në dyzet pjesë! (24) Këtë ua pati mësuar i Dërguari i Allahut, mësuesi dhe prijësi i tyre.
Hz. Omeri (r.a) që dëgjon se Amr. b. As-i nuk sillet aq ndjeshëm sa duhet në këtë aspekt, i shkruan me një gjuhë të ashpër një letër, ku i thotë: Njerëzit lindin të lirë nga nënat e tyre. Qysh kur po i përdorni si skllevër?…(25)
Edhe mundësia që kishin ata për t’i njohur këto dimensione, ishte rezultat i edukatës që kishin mësuar nga Profeti (s.a.s.).
Kjo do të thotë se para njeriut të sotëm dhe të nesërm ekziston një Udhëzues Edukate. Respektimi i asaj edukate do të ishte çlirimi përfundimtar i individit dhe i shoqërisë.
Vetëm se ne jemi të pezmatuar, pasi nuk mund ta prezantojmë me hollësi atë në një nivel të tillë. Dhe e kemi të pamundur ta prezantojmë. Po të na paraqiten mundësitë, mendojmë ta shqyrtojmë këtë temë në një vepër të posaçme. Këtu i bëmë vetëm një shenjim të vogël filozofisë së temës.
Përtej kësaj, jetesa e tij si veshja, ngrënia, fjetja e zgjimi, është përshkruar me vepra qindra vëllimëshe duke u bartur gjer tek ne. Duke jua lënë në dorë këtë pjesë të temës me vepra të tilla të zgjedhura, duam të themi si fjalë të fundit edhe këtë: Jeta e Profetit tonë (s.a.s.) ishte një fragment i pandarë i krijimit. Ai e pati jetuar jetën në formën më të natyrshme. Në fund të fundit, jeta ideale që do të përvetësohej nga çdo njeri, është një jetë e tillë e natyrshme e në përshtatje me krijimin. Me një jetë të tillë do të shpëtohet njerëzimi. Siç e thamë edhe në fillim, regjimi, rregulli dhe harmonia që rrethojnë krejtësisht jetën, janë edukatë. Dhe shembullin më të bukur të kësaj edukate, Profeti ynë (s.a.s.) e pati dhënë…
Shënime:
* Poeti i shquar Junus Emre (vd. 1320)
* Në origjinal: lummme-i shejtanie (arab.)
- Kisra: sundimtari i Iranit
- Akkad (Abbas Mahmud el Akkad): shkrimtar arab i shek. XX
- Në origjinal: sur; kur të bjerë fyelli…: për t’u ringjallur njerëzit
- Është fjala për profetin Junus
- Shitës sendesh të vyera.
- Në origjinal: Makam-i Mahmud (arab.); makam: nivel, post, shkallë, gradë. Kurse fjala mahmud vjen nga rrënja mehd që do të thotë lavdërim, i denjë si lavdërimi. Është post i premtuar nga Zoti për Profetin.
- Edhe këto fjalë vijnë nga e njëjta rrënjë.
- Proverb turk.
- Kalifi Omer (r.a) e qorton komandantin ushtarak dhe guvernatorin Amr b. As për sjellje jo korrekte me popullsinë vendase egjiptiane pas marrjes së Egjiptit.
[1] Detyrimeve e domosdoshmërive: Shih termat farz e vaxhib.
[2] Në origjinal: Lummme-i shejtanie (arab.)