Ç’është dukuria e rënies në rutinë, dhe cilat janë pasojat negative të saj?

Të përshtatesh, do të thotë të mësohesh me një mjedis a me dikë, të krijosh afërsi që mund të çojë gjer në miqësi dhe dashuri, etj. Por në këtë pyetje është fjala për një kuptim tjetër të kësaj fjale.

Marrëdhëniet e njeriut me sendet dhe ngjarjet, kuptimet e prodhuara nga një marrëdhënie e tillë dhe reflektimet që këto kuptime lënë në thellësitë e ndërgjegjes së njeriut si dhe ndryshimet që fillojnë të duken pas kësaj, në sjelljet e tij, janë një duzinë dukurish, në saje të të cilave shpirti mbetet i ndjeshëm dhe dinamik.

Sigurisht, mahnitja që do të ndjejë njeriu përballë bukurisë dhe tërheqjes së ekzistencës, kërshëria dhe dëshira e hulumtimit, e zgjuar në botën e brendshme të tij për rregullin e përgjithshëm që punon si një sahat, dituria e fituar nga zbulimi i çdo gjëje të re dhe dëshira për t’u hyrë gjërave më thellë, arritja, më në fund, për të menduar në mënyrë të plotë, sipas sistematizimit të copëzave të dijes, e shtyjnë njeriun drejt ndjeshmërisë ndaj çdo ngjarjeje, mendimit aktiv dhe syçelësisë së përhershme në çdo skutë të veprimtarisë shoqërore.

Në të kundërt, mbyllja e veshëve dhe e syve ndaj valles së një mijë e një bukurive që gjallojnë përreth, mungesa e ndjeshmërisë dhe interesimit përballë kombinimeve në harmoni me njëri-tjetrin, pamundësia për t’u hyrë shkaqeve dhe urtësive të gjërave të para dhe kalimi indiferent pranë tyre, pamundësia për të arritur, gjithsesi, lartësimin e nivelit njohës të shpirtit, janë shprehje të pandjeshmërisë së njeriut, të zbehtësisë shpirtërore dhe të jetesës me sy mbyllur. Njerëzve të tillë nuk do të mund t’u tregojë gjë as libri enigmatik i gjithësisë, as çelja para syve çdo ditë fletë-fletë e subjektives. “Sa e sa mrekulli ka, që u kanë kaluar pranë, që s’u kanë hedhur as sytë t’i shikojnë”[1], thotë Kurani. Ata nuk kanë mundur të nxjerrin mësime nga asnjë ngjarje që ka nxjerrë sythe në tokën e tyre. !..

Mahnitja dhe kërshëria që ndien ndaj ekzistencës një njeri që i përjeton ato çka ndodhin përreth, janë për të, sikur të dalë për lundrim në detra pa anë e pa fund. Në çdo etapë të këtij udhëtimi, atij i jepen çelësat e artë të sarajeve të mistershme. Kur me ndiesitë e kthjellta, me ndjenjat e shpalosura për fluturim, me mendësinë sintetizuese t’u drejtohet frymëzimeve me shpirtin e gatshëm, e të ecë përpara, si dhe kur t’ia bëjë të njohur ndërgjegjes gjërat e thithura e të përvetësuara, në botën e tij mendore të kultivuar si kopshtet e varura të Babilonisë, fillojnë të përhapen e të zhvillohen kopshtet e parajsës.

Kurse ata që nuk kanë mundur të arrijnë këtë nivel botëkuptimi mendor dhe shpirtëror, meqë nuk mundin të dalin jashtë cipës së shprehive që ua rrethon mjedisin gjithandej, rrinë e ankohen vazhdimisht për monotoninë e ndodhive e të sendeve. Në sytë e tyre çdo gjë është kaos, errësirë dhe e pakuptimtë. “Edhe të gjitha mrekullitë t’i shikonin, prapë nuk do t’i besonin…”[2], thotë Kurani. Dhe vazhdon: Me mendje të lidhura në zinxhirë, me shpirtra të prangosura dhe “me zemrat e vulosura, nuk kuptojnë.[3]” Nga njerëz të tillë nuk mundet të pritet asnjë fryt, asnjë dobi; të shpresosh diçka tjetër prej tyre, është gjë e kotë.

Përveç këtyre që shprehëm, ekziston një tjetër shfaqje e dukurisë së rutinës. Ajo është përshtatja me gjërat, pasi mendon se i ke njohur dhe kuptuar tërësisht, ose më saktë pas pandehjes se “ashtu duhet të jenë”, shikimi i tyre si diçka e zakonshme, e cila është një zhytje në një pellg indiferentizmi për gjithçka, gjë që, mesa duket, është edhe ajo çka pyetja kërkon. Me fjalë të tjera, ndodh që njeriu, pas një njohjeje të pjesshme dhe specializimit në të, të pësojë një atrofizim të interesimit dhe ndjeshmërisë së duhur ndaj botëve që ndryshojnë, ndaj bukurive që rinohen, ndaj nevojës për t’u thelluar dhe ridimensionuar brenda tyre, pushon së marri mësim nga gjërat dhe ndodhitë, gjë që, na ruajttë Zoti, do të thotë heshtje dhe vdekje e ndjenjave.

Po qe se një njeri që ka rënë në një gjendje të këtillë, nuk i fshin shpejt e shpejt sklepat që i kanë zënë sytë e s’vrapon apo nuk nxitet të vrapojë pas përkapjes së imtësive dhe urtësive që fsheh materia brenda saj, apo duke mos hapur veshët për të dëgjuar a kuptuar mesazhet hyjnore që vijnë nga bota e lartë, është i paracaktuar të shkojë, përmbyset, madje të karbonizohet plotësisht. Prandaj edhe Krijuesi i Madhërishëm i Rregullit dhe harmonisë së gjithësisë, duke na dhënë vazhdimisht mësime e duke na bërë paralajmërime me anë të zërave dhe frymëve të ndryshme, me anë të mësuesve gjithnjë të rinj, gjuhëkthjelltë e mrekulliqartë, duke e përsëritur me anë të tyre idenë e së pavdekshmes, u ka dhënë zemrave fllad dhe syve dritë. Prandaj edhe i ka paralajmëruar vazhdimisht ndërgjegjet e njerëzve për gjërat ndaj të cilave ata e kanë humbur ndjeshmërinë dhe interesimin për shkak të përshtatjes dhe të të mësuarit me ta dhe ka kërkuar që tabllotë që na ka dhënë mendja në dorë, të kalohen përsëri e përsëri para syve.

Krijuesi i Lartë i ka përsëritur aq shumë në Librin e Tij, me mënyra të ndryshme shprehjeje, krijimin e njeriut dhe përhapjen e tij mbi tokë, bashkimin e njeriut me shokun e jetës, duke arritur kështu, kënaqësinë dhe sigurinë, shkëlqimin dhe madhështinë në krijimin e qiejve e të tokës, ndryshimin e gjuhëve e të dialekteve, rrjedhojat e qarkullimit të ditës dhe të natës, gjërat që vijnë si një mëshirë me anë të rrufeve e të shiut, saqë nuk ka lënë asnjë shteg dhe hapësirë për ambientim për njerëz që mendojnë, dinë, dëgjojnë dhe përdorin mendjen. “Nga faktet e fuqisë së Tij është edhe që Ai ju krijoi prej dheu dhe ju shpërndau në të gjithë faqen e tokës. Dhe nga faktet e madhështisë së Tij është krijimi nga lloji juaj i palës tjetër që të gjeni prehje tek ato dhe krijimi i dashurisë dhe mëshirës mes jush. Në këtë ka argumente për njerëzit që mendojnë. Nga argumentet e Tij është edhe krijimi i qiejve e i tokës, ndryshimi në gjuhët dhe ngjyrën tuaj. Edhe në këtë ka argumente për njerëzit. Nga argumentet e Tij janë edhe gjumi natën, dhe përpjekja ditën për të fituar nga mirësitë e Tij. Në këtë ka argumente për popullin që dëgjon. Nga argumentet e Tij është edhe ajo që jua tregon vetëtimën edhe si frikë, edhe si shpresë dhe nga qielli lëshon shi, e me të e ngjall tokën pas vdekjes së saj. Në këtë ka argumente për një popull që di të mendojë.”[4] Mandej, Deklarata Qiellore shpërbën ndjenjën e ambientimit e na zgjon nga gjumi i indiferentizmit, me anë të qindra paralajmërimesh dhe orientimesh të tjera, duke na tërhequr vëmendjen për mijëra mrekulli që u kalojmë pranë pa i parë. Prapëseprapë, njerëzit janë si bilbili që këndon pa e kuptuar se ç’bëhet rrotull, pa i kuptuar dhe ndjerë ndodhitë që gjallojnë afër tij. ”Ata, peshqit, që rrojnë në det e s’e dinë ç’është deti…”

Përveç këtyre, është edhe reflektimi i të mësuarit, rutinës, ambientimit të njeriut nga mendimi dhe koncepsioni i vet te adhurimet e veta, gjë që do të thotë vdekje tek ai e ndjeshmërisë, dashurisë dhe emocionit. Në individin e rënë në këtë gjendje, të gjitha gjërat si dashuria për adhurim, ndjenja e përgjegjësisë, neveria ndaj mediokritetit, ngashërimi prej mëkateve atrofizohen. Veçse rikthimi i njeriut, pas kësaj, në gjendjen e mëparshme, është një gjë mjaft e vështirë. Duhen frymëmarrje shumë të pastra, përkujtime të kthjellëta që njeriu ta rigjejë veten, të shohë ç’ka përreth dhe të bëhet rojtar sypafjetur i gjërave që hyjnë e dalin në zemrën e tij.

Për të zënë farën e një shpirti të ri tek njeriu, duhet që çdo frymë e re t’ia kujtojë atij idenë e nevojës për t’u ripërtërirë. Po, njeriu është i përcaktuar të plaket e të zërë “të ndryshket”, megjithatë nuk i mungon mundësia për t’u ripërtërirë. Mjafton që të tregojë respekt për dorën që e prek në shpirt. “A nuk erdhi, më në fund, koha që zemrat e atyre që besuan, të zbuten me këshillat e Allahut dhe me atë Të Vërtetë që zbriti? E të mos bëhen si ata që u qe dhënë libri, por me kalimin e kohës, zemrat iu ngurtësuan e shumë prej tyre janë tashmë jashtë rrugës!”[5]

Në mënyrë të përmbledhur mund të themi se ndjenja e të mësuarit, e përshtatjes, ambientimit, është një fatkeqësi e madhe që i rri përherë njeriut mbi krye. Ç’është më interesantja, shumica e njerëzve gjenden të rënë në këtë fatkeqësi. Njeriu i rënë në këtë gjendje, është indiferent ndaj gjërave që ndodhin përreth, i verbër ndaj bukurive në librin e gjithësisë dhe shurdh ndaj gjuhëve që thonë të vërtetën për ndodhitë. Prandaj edhe besimi i tij është i mangët e i pamjaftueshëm, adhurimet pa dëshirë, ndërkaq, fillon edhe të tregohet i padrejtë në marrëdhëniet njerëzore. Shpëtimi i tij prej kësaj gjendjeje kërkon zgjatjen e një dore të fuqishme mirëbërjeje për t’i riaftësuar veshin për të dëgjuar dhe syrin për të parë.

Prandaj, këshilla më e mirë për ata që kanë rënë në rutinë, është që t’i kthehen edhe njëherë një të menduari të shëndoshë subjektiv dhe objektiv, u duhet t’i rikthehen mendimit të pamjeve të vdekjes dhe ringjalljes, të vizitojnë institucionet që shërbejnë në fusha të ndryshme të shërbimit social, të fillojnë të marrin përsipër disa detyra fetare e shoqërore; veçanërisht për të tillët është e nevojshme që të njihen me faqet e arta të së kaluarës, të takohen me njerëz me horizont të ndritshëm mendimi e me ndjenja të zhvilluara, për t’u përgatitur sakaq baza e nevojshme për një ripërtëritje të shëndoshë.

Përveç këtyre që thamë, mund të parashtrohen edhe specifika të tjera lidhur me këtë çështje, por ne e quajmë të mjaftueshme duke e menduar se mundëm të jepnim një ide mbi çështjen.

Me lutjen që Ai, që i ka në dorë çelësat e gjithë zemrave, të na shpëtojë nga rënia në rutinë…

[1] Sureja Jusuf, 105.

[2] Sureja En’am, 25; Sureja A’raf, 146.

[3] Sureja Teube, 87.

[4] Sureja Rum, 20-24.

[5] Sureja Hadid, 16.