Surja Inshirrah

Interpretimi i Sures Inshirah – 94

بِسمِ اللَّهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ 

Shqipërim

Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit

1. A nuk ta zgjeruam Ne ty kraharorin?
2.  Dhe Ne hoqëm prej teje barrën tënde, 
3. E cila shtypte shpinën tënde. 
4. Dhe Ne, ta lartësuam lart famën tënde? 
5. E, pa dyshim se pas vështirësisë vjen lehtësimi. 
6. Vërtet, pas vështirësisë vjen lehtësimi. 
7. E kur ta kryesh (obligimin) punë, atëherë futu një pune tjetër dhe merru me të. 
8. Dhe, vetëm te Zoti yt përqendro synimin! 

Surja Inshirrah ka zbritur në Meke pas sures Duha. Përmban 8 ajete. Kjo sure është emëruar e tillë nga verseti i parë. Fjala “neshrrah” që ka kuptimin e qetësimit të zemrës së Profetit nga ana e Allahut (xh.sh) është tema kryesore e sures. Pesha e rëndë e profetësisë, që  rëndonte  mbi shpatullat e Profetit (sal’la llahu alejhi ue selem), u lehtësua me ndihmën e Allahut (xh.sh). Kjo sure është burim fuqie shumë i rëndësishëm për ata që ndjekim rrugën e Profetit (sal’la llahu alejhi ue selem) dhe shërbejnë në rrugën e kumtesës islame. Kjo sure ka aq shumë ngjashmëri me suren Duha saqë kuptohen qartë që kanë zbritur në të njëjtën periudhë dhe për të njëjtën situatë. Pra, për të ngushëlluar Profetin Muhamed (s.a.s) në fillim zbriti surja Duha, dhe pas saj surja Inshirrah. Në këtë sure Allahu (xh.sh) si fillim shprehet kështu: Ne të dhuruam Ty tre mirësi. Kështu që, për aq kohë sa posedon këto mirësi, nuk ke arsye për t’u mërzitur…E këto mirësi ishin: e para mirësia e “Sherrh-i Sadrr” (zgjerimi i kraharorit). E dyta, heqja e barrës nga supet. E treta, lartësimi i famës.

Interpretimi (tefsir)

أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ

1. A nuk ta zgjeruam Ne ty kraharorin?

A nuk ta hapëm kraharorin e ta zgjeruam për të qenë i lumtur? Kështu, a nuk t’u rehatua trupi, e t’u qetësua  zemra e shpirti?

Sadrr, ashtu siç ka kuptimin e pjesës së përparme të çdo gjëje, ka edhe kuptimin e pjesës së parme e të sipërme të njeriut ku përfshihet zemra, gjoksi dhe kraharori.

“Sherrh-i Sadrr”, ka kuptimin e hapjes dhe zgjerimit të pjesës së  kraharorit. Po ashtu, përdoret edhe si shprehje me kuptim të figurshëm, që ka kuptimin e rehatimit të trupit dhe qetësimit të zemrës e shpirtit. Për rrjedhojë, në të shumtën e rasteve “hapja e kraharorit” nuk ka kuptimin e hapjes së kraharorit në mënyre fizike, por ka kuptimin e zgjerimit të kraharorit në mënyrë shpirtërore që të jep qetësi dhe rehati shpirtërore.

Pyetja në ajet “A nuk ta zgjeruam Ne ty kraharorin?”, është pyetje retorike (?!). Pra, O Profet! Ne ta qetësuam zemrën me udhëzim, besim dhe dritën e Kuranit. Allahu i lartë thotë në një ajet tjetër: ” Atë që Allahu dëshiron ta udhëzojë, ia zgjeron zemrën për (të pranuar) Islamin.” (Surja En’am, 125)

Ibn Kethir thotë kështu: Pra, ta zgjeruam dhe ndriçuam zemrën. Allahu (xh.sh) ashtu siç rehatoi dhe qetësoi zemrën e  Profetit (s.a.s), po ashtu e bëri fenë të gjerë, tolerante dhe të lehtë. Në fe nuk ka as vështirësi e as mbingarkesë.[1]

Ndërsa Ebu Hajan shprehet kështu: Zgjerimi i kraharorit ka kuptimit e qetësimit dhe rehatimit të zemrës për të përcjellë shpalljen hyjnore (uahj’in).[2]

Sipas disa dijetarëve të tefsirit (interpretimit të Kuranit) “zgjerimi i kraharorit të Profetit” ka dy kuptime. E para është kështu: Profeti Muhamed (sal’la llahu alejhi ue selem) edhe para profetësisë e dinte se të krishterët, çifutët, politeistët dhe zoroastritët ishin në rrugë të gabuar. Në të njëjtën kohë nuk ishe i qetë prej monoteizmit (hanif)  që besonin mekasit. Sepse besimi i tyre ishte i fshehtë dhe enigmatik. Mbi të gjitha Profeti (s.a.s) nuk e dinte se cila ishte rruga e drejtë. Për rrjedhojë, Ai gjendej në një lloj hezitimi mendjeje. Allahu i Lartë duke i dërguar profetësinë Profetit Muhamed (sal’la llahu alejhi ue selem) ia largoj Atij të gjitha hezitimet dhe i fali qetësi shpirtërore.

Kuptimi tjetër i “zgjerimit të kraharorit” është: Allahu (xh.sh) Profetit (s.a.s) së bashku më profetësinë i dhuroi Atij guxim, ndihmë, vullnet të fortë dhe rehati shpirtërore. I Dërguari i Zotit (s.a.s) për të kryer detyrën e profetësisë ishte aq  i mirëpajisur me dijen e nevojshme, saqë mendja e askujt tjetër nuk mund ta përballonte këtë. Profetit (s.a.s) iu dha aftësia për t’i rregulluar problemet që ekzistonin si një urtësi nga Allahu (xh.sh). Kjo urtësi i ishte dhënë Atij për të lartësuar flamurin Islam brenda një populli të zhytur në injorancë (në pamje të parë pa asnjë mbështetje dhe pa asnjë fuqi mbrojtëse).

Disa dijetarë shprehjen “sherrhu’s-sadrr” e kanë interpretuar si “shekku’s-sadrr” (çarje e kraharorit). Sipas tyre, sherh’i-sadrr ashtu siç ka ardhur edhe në transmetime, ka ndodhur në fëmijërinë e Profetit ose pak para ardhjes së profetësisë ose natën e Israsë/Miraxhit si një operacion fizik. Ky operacion ka ndodhur duke i çarë kraharorin Profetit (s.a.s), nxjerrjen jashtë të zemrës, pastrimin e saj dhe pas rivendosjes së saj në vend, mbushjen me besim dhe urtësi.

Ata që nuk besojnë se operacioni fizik i zemrës ka lidhje me gjëra shpirtërore si besimi, dija, urtësia, duke mos i konsideruar të logjikshme këto transmetime i kanë refuzuar. Ndërsa, ata që  besojnë se pastrimi fizik i zemrës ka lidhje me gjërat shpirtërore si besimi, dija, urtësia, i kanë pranuar si të vërteta transmetimet dhe për më tepër kanë insistuar se ky është edhe kuptimi i ajetit.

Duke qenë se këto transmetime zënë vend në librat më të besuar të hadithit si Buhariu dhe Muslimi-edhe pse nuk dihet përmbajtja e vërtetë e ngjarjes- edhe ne jemi të mendimit se duhen besuar dhe pranuar ashtu siç janë.

Duke mos thënë “zemrën” por “kraharorin”, tregon se kjo çarje nuk mjaftohet vetëm me pjesën e brendshme por veprat e saj duken edhe jashtë. Zemra e Profetit (s.a.s) duke iu bindur urdhrit të Kuranit Famëlartë: “ndaj besimtarëve ji i përulur e i butë” (Surja Hixhr, 88) është e mbushur me mëshirë dhe butësi ndaj besimtarëve.

Përdorja e “nun” أَلَمْ نَشْرَحْ “a nuk ta zgjeruam Ne?” në vend të “a nuk ta zgjerova Unë?” ka këtë kuptim: nun tregon madhështi dhe lartësi, po ashtu tregon madhështinë dhe lartësinë e Dhuruesit të mirësisë.

                                وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَ (2) الَّذِي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ

2-3. Dhe Ne hoqëm prej teje barrën tënde, e cila shtypte shpinën tënde. 

وِزْر uizrr, ka kuptimin peshë e rëndë, barrë. Po ashtu, ka edhe kuptimin e gjynahut dhe mëkatit.

Sipas disa dijetarëve وِزْرَكَ “barrën tënde” ka për qëllim gabimet që ka bërë Profeti (s.a.s). Kuptimi i largimit të kësaj barre prej Profetit (s.a.s) ka kuptimin e faljes së gjynaheve. Allahu (xh.sh) thotë: “për t’i falur ty Allahu gabimet e mëparshme dhe të ardhshme, për ta plotësuar dhuntinë e Vet ndaj teje dhe për të udhëzuar ty në rrugën e drejtë”(Surja Fet’h, 2) Këtu nuk ka për qëllim gjynahe të mëdha. Sepse, profetët janë të ruajtur prej gjynaheve. Por, kanë thënë se këto janë gjëra që Profeti (s.a.s) i ka kryer me ixhtihadin (pikëpamje) e Tij dhe më pas nuk i ka pëlqyer.

Por, ky mendim nuk ka marrë shumë miratim. Sepse, fjala “uizrr” nuk ka vetëm kuptimin gjynah. Kjo fjalë ka edhe kuptimin peshë ose barrë e rëndë. Rrjedhimisht, kjo fjalë nuk mund të marrë kuptimin gjynah pa pasur asnjë arsye. Fjala “uizrr” në verset nuk ka kuptimin gjynah, por ka kuptimin e barrës së rëndë të profetësisë ose disa ngjarje të rënda që i ndodhën Profetit (sal’la llahu alejhi ue selem) pak para se t’i vinte shpallja e profetësisë ose gjatë shpalljes. Ky opinion ka marrë miratim më të gjerë dhe është më i saktë. Sepse, Profeti Muhamed (sal’la llahu alejhi ue selem) edhe para profetësisë kishte një jetë aq të pastër saqë Kurani Fisnik i sfidoi kundërshtarët e Tij duke dhënë jetën e Profetit (s.a.s) si shembull.

“Enkad-u dhahr”, ka kuptimin e rëndimit të peshës në shpinë dhe shtypjes së kockave nga presioni, ose rënia në gjendje të dobët nga mërzia. Qëllimi këtu është krahasimi i vështirësive që kishte Profeti (sal’la llahu alejhi ue selem), me një barrë të rëndë. Allahu (xh.sh) i tregon të Dërguarit të Tij (s.a.s) se ia lehtësoi këtë barrë të rëndë.

                                   وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ

4. Dhe Ne, ta lartësuam lart famën tënde?

ذِكْر këtu ka kuptimin e famës dhe nderit. Lartësia e famës së Profetit (s.a.s) është lartësia e famës së Tij midis profetëve dhe të dërguarve. Fama e Tij rendet pas famës së Allahut të Lartë, për aq kohë sa të përmendet Allahu (xh.sh) do të përmendet edhe Profeti (sal’la llahu alejhi ue selem).

Në një transmetim i Dërguari i Allahut (sal’la llahu alejhi ue selem) thotë: “Xhebraili (a.s) më erdhi dhe më tha: Zoti im dhe i Yti thotë kështu: “A e di se si ta kam lartësuar famën? ‘Allahu e di më së miri”, i thashë unë. Tha: ‘Kur të përmendem Unë do të përmendesh edhe ti’.“[3] Kjo tregon edhe gradën më të lartë të nderit dhe famës.  Sepse, kur përmendet Allahu (xh.sh), përmendet edhe i Dërguari i Tij (sal’la llahu alejhi ue selem). Kur thuhet “Le ilehe il’la llah” menjëherë pas saj vjen “Muhamedun rrasulullah“.

Ebu Hajjan shprehet kështu: Allahu i Lartë e ka përmendur emrin e Profetit të Tij të dashur në fjalën e dëshmisë, në ezan, në ikamet, në teshehud (ulja gjatë faljes së namazit), në hutbe, në Kuran dhe në shumë vende tjera bashkë me Emrin e Tij.

Nuk ka asnjë vend në botë që mos jetë vendbanim për myslimanët e të mos këndohet ezani duke lajmëruar emrin dhe profetësinë e Tij (s.a.s). Po ashtu, në çdo ditë të vitit dhe në çdo 24 orësh në rruzullin tokësor përmendet emri i Tij i bekuar. Ky është një argument i qartë i Kuranit Famëlartë.

                                       فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا

5. E, pa dyshim se pas vështirësisë vjen lehtësimi. [4]

Zgjerimi i kraharorit, heqja e barrës nga shpina, lartësimi i famës, të gjitha këto tregojnë se pas vështirësisë vjen lehtësimi. Vërtet pas vështirësisë vjen lehtësimi. Për këtë arsye të bëmë Ty që të arrish lehtësimin, dhe sërish do të bëjmë që të arrish lehtësimin.

Sipas disa dijetarëve të tefsirit, Profeti (sal’la llahu alejhi ue selem) dhe shokët e tij (r.a) për shkak të keqtrajtimeve të politeistëve. Kaluan shumë ditë të vështira në Meke. Allahu (xh.sh) për ta ngushëlluar dhe qetësuar Profetin (s.a.s), ashtu siç i përmendi në fillim mirësitë që i dhuroi Atij në këtë ajet i premtoi lehtësi që t’i qetësohet zemra dhe t’i shtohet shpresa.

                              إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا 

6. Vërtet, pas vështirësisë vjen lehtësimi. 

Bashkë me vënien në pah të asaj që u tha në ajetin paraardhës, theksohet një fillim i ri me premtime të një pas njëshme. Që tani e më pas, kur të përballesh me një vështirësi, duhet ta dish se pas vështirësisë vjen lehtësimi, miratoji premtimet dhe mos u tremb prej vështirësive. Prite vështirësinë me kënaqësi.

Fjala  مَعَ “bashkë” këtu ka kuptimin “beade” pas. Sepse, vështirësia dhe lehtësimi janë gjëra të kundërta me njëra-tjetrën që s’mund të jenë bashkë. Por, vijnë njëra pas tjetrës.

Ajeti tregon se, për besimtarin pas vështirësisë ka dy lehtësira, njëra në këtë botë dhe tjetra në ahiret (jetën e përtejme).

Ndërkohë që zbret ky ajet, Profeti (sal’la llahu alejhi ue selem) thotë duke buzëqeshur: “Nuk i mposht dot një vështirësi dy lehtësi. E, pa dyshim se pas vështirësisë vjen lehtësimi. Vërtet, pas vështirësisë vjen lehtësimi.”[5]

Kuptimi i kësaj është shpjeguar në faktin që, fjala “usrr” me kuptimin vështirësi është e përcaktuar (marrife), ndërsa fjala “jusrr” me kuptimin lehtësi është e papërcaktuar.

Gjithashtu, nuk do të thotë që bashkë me vështirësinë të shfaqet lehtësia për të gjithë. Ebu Ubejde (r.a) shkruan një  letër drejtuar Omerit (r.a), ku i thotë se romakët janë të shumtë në numër dhe për këtë arsye ndjen një lloj frike dhe hezitimi. Omeri (r.a) i shkruan atij kështu: “Patjetër që, në një zemër besimtare nëse ka ndonjë shqetësim, Allahu (xh.sh) zbret në të qetësi dhe një vështirësi nuk i mund dy lehtësi.”[6] Me shprehjen “zemër besimtare“, tregon që besimtari, me besimin e tij gëzon qetësi shpirtërorë dhe është i durueshëm.

                                            فَإِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ

7. E kur ta kryesh një (obligim) punë, atëherë futju një pune tjetër dhe merru me të. 

Kur të jesh i lirë, pra, siç u theksua më parë që pas vështirësisë vjen lehtësimi, kur ta kryesh një punë, adhurim, kur kalon nga vështirësia në lehtësim, pastaj u çlodhesh pak; për shembull, kur të zbret një ajet, e kumton atë dhe i kryen farzet ( detyrimet) mos e lësho veten tënde në rehati, ngrihu dhe angazhohu me një adhurim tjetër, nëse mbaron farzet, fal nafile (namaze suplementare), nëse mbaron namazin bëj dua, që të shtohet lehtësia dhe të vazhdojë falënderimi. Ky urdhër nuk është vetëm për të Dërguarin e Allahut (sal’la llahu alejhi ue selem), por për të gjithë myslimanët.

Ky ajet, është një nga ajetet më të rëndësishëm që tregon rëndësinë e punës në Islam. Sepse, i paraqet myslimanit një rregull të rëndësishëm jetese dhe një filozofi të mënyrës së angazhimit. Po, myslimani duhet të jetë në çdo kohë në lëvizje. Lëvizje edhe në punë, lëvizje edhe në pushim… me fjalë të tjera, ai duhet t’i organizojë punët e tij në mënyrë që të mos lerë hapësirë për boshllëqe. Në fakt, nga nevojat e të qënurit njeri është edhe çlodhja. Por, edhe çlodhja duhet të jetë aktive. Për shembull, një njeri që e lodh trurin me shkrim dhe lexim, ashtu siç mund të çlodhet duke u shtrirë, mund të çlodhet edhe duke ndryshuar angazhim; mund të lexojë Kuran, mund të falë namaz, mund të bëjë gjimnastikë, mund të bisedojë me dikë ose sipas rrethanave mundet edhe të bëjë ndonjë shaka me dikë. Kur të lodhet me këto, kthehet sërish te studimi i librit. Shkurt, vazhdimisht lëvizje; vazhdimisht kalon nga një punë në tjetrën… Kështu pra, “të qetësohesh duke punuar, dhe të punosh duke u qetësuar“, është një nga vlerat e besimtarëve.

                                 وَإِلَى رَبِّكَ فَارْغَبْ

8. Dhe, vetëm te Zoti yt përqendro synimin! 

Vendosja e mef’ul (rrethanorit) إِلَى رَبِّكَ te Zoti yt përpara foljes, është për t’i dhënë kuptimin “vetëm”. Pra, kërko dhe duaj vetëm Zotin tënd, çfarëdo që të kërkosh kërkoje prej Tij. Mos u pengo nga shkaqet e jashtme për të arritur te Ai, mos syno diçka tjetër përveç Tij, dhe vazhdimisht drejtohu Atij (xh.xh).

[1] Ibn Kethirr, Tefsiru’l-Kurani’l-Adhim, Kahire ts., IV, 524.
[2] Ebu Hajjan, Bahrru’l-Muhit, VIII, 487.
[3] et-Taberi, Xhemiu’l-Bejen, Bejrut 1988, XV, 235. Ibn Hibban, Sahih, Sahih, V, 162.
[4] إِنَّ inne, tregon se ky premtim është i vërtetë.
[5] Mu’uata, Xhihad, 6.
[6] Mu’uata, Xhihad, 6.