Detyrat morale të besimtarit mysliman

Detyrat tona ndaj Allahut

Allahu na ka krijuar dhe na ka dhënë jetë. Ai ka krijuar botën ku jetojmë, qiellin, tokën… Hëna, dielli, yjet, retë, shiu, bora, bletët, milingonat dhe mijëra gjëra të tjera, na bëjnë ne që të futemi thellë në mendime. Allahu na ka dhënë ajrin që të mund të jetojmë, ujin që të mund të përfitojmë nga të mirat e tij dhe gjithashtu ka krijuar mirësi të panumërta për të përballuar nevojat tona të ndryshme. Si përgjigje ndaj këtyre dhuratave, Zoti i Lartë kërkon prej nesh ta duam, ta besojmë dhe ta adhurojmë. Dashurinë për Allahun mund ta tregojmë duke e adhuruar Atë, duke zbatuar urdhrat e Tij dhe duke u larguar prej gjërave që Ai na ka ndaluar. Disa prej detyrime ndaj Allahut të Lartësuar po i rreshtojmë kështu:

1. Duhet ta bëjmë si duhet detyrën tonë si krijesa të Zotit, ta falënderojmë, ta adhurojmë dhe të zbatojmë urdhrat e Tij.
2. Duhet ta duam Allahun më fort se gjithçka dhe ta përmendim shpesh Atë.
3. Duhet t’ua dimë vlerën të mirave që Ai na ka dhuruar dhe të mos jemi mosmirënjohës ndaj Tij.
4. Duhet të zbatojmë urdhëresat dhe ndalesat e Allahut duke këshilluar edhe të tjerët për këtë gjë.

Në momentin që ne i zbatojmë si duhet detyrat ndaj Zotit, atëherë Ai kënaqet me ne dhe i pranon punët tona. Këtë kënaqësi Allahu e tregon duke u dhuruar paqe e qetësi njerëzve që e përmendin Atë. Kjo parashtrohet edhe në ajetin vijues: “Prandaj, më kujtoni Mua (me namaz e lutje) që Unë t’ju kujtoj (me shpërblime) …”[1]

 Detyrat tona ndaj Profetit

Profeti i fundit, Muhamedi (a.s.), gjatë gjithë jetës së tij ka punuar për qetësinë dhe shpëtimin e njerëzve. Ai u ka zbritur njerëzve dituri, me anë të së cilës të mësojnë rreth Zotit, Librit dhe fesë së Tij. Nëpërmjet urdhrave të marra prej Allahut të Lartësuar, Profeti na ka treguar rrugën e drejtë dhe të shpëtimit. Ç’mund të jetë më e natyrshme se të duam një njeri, të cilin Zoti e do? Me mënyrën e tij të jetesës, ai ka qenë shembull për të gjithë ne. Për këtë, në Kuran, Allahu ka thënë: “Në të Dërguarin e Allahut ka një shembull të mrekullueshëm.”[2]

Duhet ta duam shumë Profetin tonë dhe që ta duam atë, duhet ta njohim shumë mirë. Të lexojmë jetën e tij, të mendojmë mbi përpjekjet e mundimet që ka hequr dhe vështirësitë që ka kaluar, duke e mbushur zemrën me dashurinë për të.

Duhet ta marrim shembull, duke u përpjekur për ta kuptuar shumë qartë se çfarë ka bërë ai dhe pse e ka bërë. Pikërisht atëherë do ta kuptojmë më mirë se sa e dobishme është ta marrim atë si shembull e ta përvetësojmë më së miri moralin e tij.

Si tregues i dashurisë që kemi për Profetin, përmendjen e emrit të tij duhet ta shoqërojmë me salavat, me lutjen që Allahu ta rrethojë me mëshirën e Tij të pafundme.

Detyrat tona ndaj Kuranit

Allahu e ka zbritur Kuranin që njerëzit të largohen nga rruga e gabuar dhe të gjejnë të vërtetën. Kur’ani u mëson njerëzve besimin, adhurimin, moralin e mirë, marrëdhëniet mes tyre. Në Kur’an Allahu na tregon rrugët për të arritur lumturinë në këtë botë e në jetën tjetër. Të gjitha këto na ngarkojnë me detyra para Kur’anit, që është Fjala e Allahut, për këtë arsye është i shenjtë.

Në Kur’an ka ajete që tregojnë për rëndësinë e vërtetë të leximit dhe mendimit. Edhe urdhri i parë që Allahu i Lartësuar i dërgoi Profetit tonë, është “Lexo!”. Prandaj feja islame i ka dhënë rëndësi kaq të madhe kërkimit të dijes, mësimit dhe diturisë.

Respekti ndaj Kur’anit është detyrë për çdo mysliman. Kur ta marrim në dorë Kur’anin, duhet të jemi me abdes dhe të bëjmë çmos që të mos bëhet pis apo të dëmtohet. Në momentin që një person po e lexon Kur’anin me zë, atëherë ne duhet ta respektojmë atë në heshtje, duke përqendruar vëmendjen tek Kurani dhe jo të flasim e të bisedojmë me të tjerë. Të mos harrojmë urdhrin e Zotit: “Kur të lexohet Kurani, dëgjoni dhe heshtni, në mënyrë që të mëshiroheni.”[3]

Detyrat tona ndaj vetvetes

Zoti na ka dhuruar për jetesë në këtë botë, trupin dhe shpirtin. Një nga detyrat që na kërkohet si myslimanë është shëndeti i trupit dhe freskia e shpirtit. Njeriu që nuk gëzon shëndet të mirë, jo vetëm që nuk mund të jetojë një jetë të gëzuar, por edhe nuk mund të përmbushë siç duhet detyrat e tij fetare. Për këtë arsye, sipas porosisë së mjekëve, duhet të jëmi të kujdesshëm për shëndetin e të gjithë trupit. Po ashtu, ushqimi që konsumojmë duhet të jetë me masë dhe i shëndetshëm. Allahu (xh.sh.) në Kuran urdhëron e thotë: “O njerëz! Ushqehuni me të gjitha ato gjëra të lejuara e të mira që gjenden në Tokë.”[4] Përveç kësaj, është detyra jonë të kurohemi në rast se na kap sëmundja. Profeti (a.s.) ka thënë kështu: “O robërit e Zotit! Kurohuni, sepse Allahu i Madhëruar nuk ka krijuar asnjë sëmundje, pa siguruar për të edhe ilaçin.”[5]

Përsa i përket freskisë së shpirtit, duhet që vazhdimisht ta gjallërojmë zemrën e ta ndriçojmë mendjen me besim dhe dituri. Detyra jonë është që ta pastrojmë atë nga mendimet e veset e këqija, duke e pajisur më njohuri të vërteta dhe të vlefshme. Duhet që shpirtin dhe mendjen tonë ta stolisim me mendime e virtyte të bukura si: mëshira, drejtësia, bujaria, durimi, fjala e mirë, butësia, respekti etj.

  Detyrat tona ndaj prindërve

Ne kemi detyrime edhe ndaj prindërve, sepse ata janë munduar për ne, që para se të lindnim dhe pas lindjes. Ata na kanë rritur me dashuri, nuk kanë kursyer asgjë për të plotësuar nevojat tona, gjithmonë në rritje.

Feja jonë na e bën të qartë se detyra jonë më e madhe pas adhurimit të Allahut, është të sillemi mirë me prindërit. Lidhur me këtë, në Kuran urdhërohet: “Mos u thuaj atyre as uh!”[6] Prandaj duhet të sillemi mirë me ta e të zbatojmë menjëherë çdo kërkesë që nuk bie në kundërshtim me urdhrat e Allahut. Nuk duhet t’ua thyejmë zemrën, por të përpiqemi t’i gëzojmë ata.

T’u kërkojmë të falur kur gabojmë, sepse në këtë mënyrë do të marrim bekimin e tyre. Nuk duhet të harrojmë se Zoti është i kënaqur me ne atëherë kur kemi arritur t’i bëjmë prindërit të jenë të kënaqur me ne.

Prindërit janë themeli i familjes. Ata janë burimi i edukatës familjare që kemi marrë. Të gjitha njohuritë dhe vlerat morale që fitojmë, e marrin gjithë forcën prej tyre. Për të jetuar në harmoni në shoqëri, kemi nevojë për udhëzimet dhe për përvojën e tyre jetësore.

 Detyrat tona ndaj motrave e vëllezërve

Nuk duhet të sillemi keq me vëllezërit e motrat. Ndaj më të mëdhenjve duhet të tregojmë respekt, kurse ndaj të vegjëlve, mëshirë. Duhet ta mbështesim vazhdimisht njëri-tjetrin dhe jo të rrimë të zemëruar. Duhet t’i harrojmë mëritë dhe të sillemi me mirëkuptim me ta. Vëllezërit nuk duhet të prishen me njëri-tjetrin apo të mos flasin për shkak trashëgimie, pasurie apo interesave të ndryshme.

Nëse motrat e vëllezërit nuk shkojnë mirë me njëri-tjetrin, qetësia në familje prishet. Sa më pak harmoni të ketë në familje, aq më pak harmoni ka shoqëria, prandaj duhet të arrijmë të gjejmë gjuhën e mirëkuptimit dhe të dashurisë me ta.

Detyrat tona ndaj farefisit

Pas prindërve, më të afërmit nga farefisi janë: Vëllezërit, motart dhe fëmijët e tyre, pastaj xhaxhai, halla, daja, tezja dhe fëmijët e tyre. Ne duhet të kemi vazhdimisht marrëdhënie të afërta e të sinqerta me ta. Respektin që tregojmë për prindërit, duhet ta tregojmë edhe për ta. Rruga për të qenë mbështetje për njëri-tjetrin kalon përmes dashurisë dhe respektit të ndërsjellë.

Feja islame i ka dhënë rëndësi të madhe marrëdhënies me farefisin, prandaj ne duhet të jemi vazhdimisht në kontakt me ta. Në ditët e festave duhet t’i vizitojmë ose t’i urojmë me urimet më të mira. Gjithashtu, në gëzime, në hidhërime apo kur janë sëmurë nuk duhet ti harrojmë asnjëherë. Profeti (a.s.) e ka treguar rëndësinë e marrëdhënieve me farefisin duke u shprehur: “Ai që pret marrëdhëniet me farefisin e tij, nuk do të hyjë në xhenet”[7].

 Detyrat tona ndaj fqinjëve

Fqinjët janë njerëzit me të cilët jetojmë së bashku në të njëjtën ndërtesë apo lagje. Me fqinjët takohemi shpesh, përshëndetemi e flasim. Herë pas here shkojmë e vijmë tek njëri-tjetri në raste të ndryshme. Edhe kur fqinji ynë nuk është mysliman, është detyra jonë ta respektojmë, të sillemi mirë me të, të mos e lëndojmë me fjalët e sjelljet tona dhe t’i bëjmë të mira me sa kemi mundësi. Profeti ynë i dashur ka urdhëruar kështu: “Kush i beson Allahut dhe ditës së gjykimit, të mos i shqetësojë fqinjët e tij”[8].

Kujdesi ynë për të drejtat e fqinjit e shton dashurinë mes nesh dhe e forcon mbështetjen për njëri-tjetrin. Feja Islame i kushton shumë rëndësi të drejtave të fqinjit. Kështu, për të theksuar më tepër vlerën e fqinjësisë, Profeti Muhamed (a.s.) transmetohet se ka thënë: “Engjëlli Xhibril vazhdonte të më porosiste për të drejtat e fqinjit, saqë mendova se ata do të marrin pjesë në trashëgimi.”[9]

Detyrat tona ndaj të tjerëve

E drejta vetjake e njeriut është nga të drejtat, mbrojtjes së të cilës Islami i ka dhënë rëndësi të veçantë. Për mbrojtjen e bashkimit dhe unitetit, e sigurisë dhe qetësisë në shoqëri, është e nevojshme të tregohet respekt për të drejtën vetjake të njeriut dhe secilit t’i jepet e drejta e tij. Për shembull, duhen respektuar e drejta e jetës, banimit, punës, besimit dhe e lirisë së mendimit. Nuk i duhet cenuar askujt jeta private, besimi e mendimi. Njerëzve duhet t’u jepet e plotë ajo që u takon. Për shembull, pagesa e punës duhet të bëhet e plotë dhe në kohën e caktuar. Ashtu edhe nxënësi i sjellshëm, që kryen detyrat që i ngarkohen, duhet të stimulohet me dhurata të llojeve të ndryshme.

Në fenë tonë, e drejta e njeriut është quajtur e shenjtë dhe i është dhënë rëndësi e madhe ruajtjes së saj. Allahu i Lartësuar na urdhëron t’i mbrojmë e t’i respektojmë të drejtat e njeriut. Edhe Profeti ynë i dashur (a.s.) tërheq vëmendjen që e “drejta” t’u paguhet njerëzve në kohën e duhur, duke thënë: “Paguajeni hakun e punëtorit ende pa iu tharë djersa.”[10].

Grabitja e të drejtës së personit është e ndaluar në islam. Allahu i Lartësuar nuk do ta falë atë që shkel të drejtat e tjetrit. Profeti ynë e ka sqaruar këtë çështje me këto fjalë: “Nuk i lejohet të hyjë në xhenet, ai që ka mbi vete hakun e dikujt tjetër.”[11].

Ndërsa përdorim të drejtën tonë, duhet të kemi parasysh edhe të drejtat e të tjerëve. Nuk duhet të bëjmë asnjëfarë dallimi mes njerëzve, kur është fjala për të drejtat e njeriut. Nuk duhet të dëmtojmë pronën dhe jetën e askujt. Në qoftë se shkelim pa dashje të drejtën e dikujt, duhet menjëherë të kërkojmë ndjesë e falje prej tij.

Detyrat tona ndaj institucioneve përfaqësuese fetare 

Në Republikën e Shqipërisë, Komuniteti Mysliman i Shqipërisë (KMSH) është institucioni zyrtar që përfaqëson besimtarët myslimanë. Ai është i shtrirë në të gjitha rrethet e Shqipërisë nëpërmjet myftinive dhe ka për qëllim të përhapë e të forcojë besimin islam, si dhe të mbrojë interesat e myslimanëve.

Duke u mbështetur edhe në parimet e fesë islame, myslimanët ndaj bashkësisë së vet, kanë këto detyra kryesore:

1. Të formojnë bindjen ndaj Komunitetit Mysliman, duke vepruar sipas orientimeve që ajo këshillon.
2. Të tregojnë kujdes që të gjitha xhamiat e Komunitetit Mysliman të funksionojnë drejt, pa u bërë pengesë në mirëfunksionimin e tyre.
3. Të japin në mënyra të ndryshme, ndihmesën e tyre kur u kërkohet.
4. Të edukojnë fëmijët e tyre me frymë islame, në kurse të rekomanduara nga myftiu ose imami.

Detyrat tona ndaj atdheut

Vendi ku kemi lindur e jetojmë ne dhe ku kane jetuar të parët tanë, quhet atdhe. Me familjen dhe të afërmit jetojmë në qetësi e të lirë në këtë atdhe. Mësojmë gjuhën dhe fenë tonë. Këtu ruhen jeta, pasuria e nderi ynë. Dashuria për atdheun rrjedh nga besimi.

Që të vazhdojmë të jetojmë në bashkësi, ne kemi disa detyra të ndryshme ndaj vendit që i përkasim. Prandaj, myslimani duhet të tregohet gjithmonë i gatshëm që të sakrifikojë, po të jetë nevoja edhe jetën, për të mirën e atdheut dhe të popullit të tij. Besnikëria dhe dashuria e vërtetë ndaj atdheut, tregohet në ruajtjen dhe mbrojtjen e tij nga armiqtë, në nderimin e respektimin e ligjeve të tij, në përmbushjen e detyrimeve, në ndihmën për ngritjen dhe përparimin e atdheut, si dhe të gjitha kërkesave të tjera.

Shkëputur nga libri “ILMIHAL për fillestarë”

Botim i KMSH-së

[1] Bekare, 2:152.

[2] Ahzab, 33:21.

[3] A’raf, 7:204.

[4] Bekare, 2:168.

[5] Ebu Davud Sulejman ibn el Asab: Sunen Ebu Davud “Kitab et tibb”, Bejrut, pjesa e IV, f. 3.

[6] Isra, 17:23.

[7]  Rijadus-Salihin, vol. 1, f. 370.

[8] Rijadus-Salihin, vol. 1, f. 342.

[9] Buhari, Edeb, 28.

[10] Hejthemi, Mexhmauz-Zevaid, IV, 94.

[11] Muslim, Birr, 15.