Ç’është xhihadi? Flitet për xhihadin e madh e të vogël. A mund t’i përkufizoni dhe shpjegoni?

Xhihad është një fjalë arabe që do të thotë, në përgjithësi, punë, zell, përpjekje duke përballuar çdo lloj pengese e vështirësie. Por, bashkë me Islamin, kjo fjalë mori një kuptim krejt të veçantë e të përcaktuar: luftë në rrugën e Allahut. Sot, kur thuhet xhihad, nënkuptohet vetëm kjo.

Ashtu siç do të shpjegohet më tutje, sipas një shprehjeje që i dedikohet Profetit, xhihadi është ndarë në dy lloje: xhihadi i madh dhe xhihadi i vogël. Por ne, para se të kalojmë në trajtimin e kësaj ndarjeje, duam të qëndrojmë pak mbi rëndësinë e xhihadit.

Nuk ka detyrë më të madhe në botë se xhihadi. Po të kishte, me atë detyrë do t’i kishte ngarkuar Allahu profetët, të dërguarit e vet. Njerëzit e ngarkuar nga Zoti me këtë detyrë, janë më të nderuarit e njerëzve, kurse engjëjt që ua kanë sjellë dhe përcjellë atyre këtë detyrë, janë më të nderuarit e engjëjve. Para së gjithash, duhet menduar se robtë më të zgjedhur të Allahut, qofshin profetë ose të urtë e prijës, nga Hz. Ademi e gjer më sot, në masë të madhe kanë arritur të bëhen të tillë (të zgjedhurit e Allahut) nën hijen e shpatave dhe në sajë të vetëllogarisë.

Xhihadi është akti i arritjes së njeriut në esencën e vet ose akti për t’i bërë njerëzit e tjerë që të arrijnë në esencën e vet. Nga një aspekt, xhihadi është synimi final i krijimit të njeriut. Pikërisht për këtë, në lartësinë e Allahut, xhihadi është shumë i rëndësishëm dhe ka një vlerë shumë të çmuar e të shenjtë.

Mes njerëzve që rrinë të tërhequr nga xhihadi pa pasur asnjë justifikim dhe njerëzve që bëjnë xhihad pa pushim, që e shpenzojnë jetën ose vdesin në xhihad, ka dallime shumë të thella, që është e pamundur të mbyllen me akte të tjera. Në ajetin kuranor që e shpreh këtë ide, thuhet kështu:

“Nga myslimanët, me përjashtim të atyre që janë të justifikuar, ata që rrinë nuk janë të barabartë me ata që bëjnë xhihad në rrugën e Allahut me mallrat dhe jetën e tyre. Ata që bëjnë xhihad me pasurinë dhe jetën e tyre, Allahu i bëri eprorë në nivel ndaj atyre që rrinë. Vërtet, Allahu u ka premtuar të gjithëve bukurira (xhenet), por muxhahidët (ata që bëjnë xhihad) i ka bërë eprorë ndaj atyre që rrinë, me një shpërblim të madh!” (Nisa, 95)

Ai që lufton në rrugën e Allahut dhe ai që e bën rrugë të vetën tregimin dhe shpjegimin e kauzës së vet, në asnjë mënyrë s’mund të konsiderohen në të njëjtin nivel. Këtë mund ta sqarojmë me një shembull të thjeshtuar.

Profetësia është një dhuratë, një profesion, një detyrë e dhënë nga Allahu njerëzve të zgjedhur. Puna e tyre është të flasin për Allahun dhe ta kumtojnë fenë që kanë sjellë. Kjo detyrë është domosdoshmëri dhe kundërvlerë e detyrës profetike. Janë shumë lloje profesionesh dhe shumë detyra që i bën të domosdoshme një profesion i caktuar. Berberi, marangozi, këpucari, etj. kanë një synim dhe qëllim që e kanë pranuar si pikë finale. Prandaj, vendin ku ndodhen e vlerësojnë sipas synimit dhe ashtu i japin vlerë. Në të njëjtën kohë, nuk duhet harruar se secili prej këtyre profesioneve bart nga një vlerë të caktuar sipas vlerës së rezultatit ku kërkojnë të arrijnë. Morëm si shembull këtu profesione dhe detyra të thjeshta, por këto konkluzione qëndrojnë të tilla edhe për profesione dhe detyra të tjera më të larta, si, p.sh., për deputetin, kryeministrin apo presidentin. Edhe këta vlerësohen sipas pikës finale ku do të arrijnë si rezultat. Mendoni tani, ju, gjendjen e një njeriu sipas pikëfillimit dhe përfundimit në lidhje me diçka. Fillimi i njeriut është një pikë ujë (spermë) i ndyrë që, zakonisht, po të na bjerë mbi rroba, jemi të detyruar ta pastrojmë, kurse fundi, një kufomë e dënuar të qelbet. A s’janë këto fillimi dhe fundi i njeriut? Ja pra, pavarësisht nga profesioni, pika finale ku arrijnë njerëzit është kjo. Kurse profesioni i profetësisë nuk është aspak i tillë. Edhe ata kanë një ideal dhe një pikë finale të atij ideali. Vetëm se ajo nuk është, si te të tjerët, një pikë dekompozimi dhe qelbjeje. Synimi i paracakuar në profesionin profetik është ky: ta bëjnë të njohur Allahun, t’i japim mundësi njerëzimit që, duke e njohur Atë, ta arrijnë përjetësinë, ta bëjnë njeriun që, ndërsa kur vjen në këtë botë përvijon një grafik zbritës, të rikthehet duke përvijuar një grafik ngjitës për të arritur te Allahu, ta bëjnë njeriun të tregojë shfaqje përjetësie në këtë botë të vdekshme, të luajë me ngjyrat e kalimit nga e paqena në ekzistencë dhe, me mendimet e veta, të jetë një ylber që premton përjetësi. Ja pra, njeriu ka ardhur në këtë jetë si kandidat për një përjetësi të tillë dhe ata që e realizojnë tek njeriu këtë mendim, këtë ndjenjë dhe këtë të vërtetë të entitetit të tij, janë vetëm profetët të cilët bartin kuptimin e profetësisë dhe e çojnë në vend detyrën profetike.

Për rrjedhojë, profesioni i profetësisë është, për Allahun, profesioni më i pastër e më i shenjtë, prandaj dhe Allahu, pas Individualitetit Hyjnor, ka tërhequr vëmendjen mbi detyrën profetike. Ja pra, edhe detyra më e shenjtë e një profesioni të tillë të shenjtë, është xhihadi. Meqë çdo profesion vlerësohet sipas përfundimit dhe pikës ku do të arrijë dhe meqë gjëja që i jep vlerë atij profesioni është përfundimi që do të arrijë, atëherë edhe mënyra e veprimit si pretekst dhe mjet për të arritur te pika ku kërkon të arrijë ky profesion i shenjtë, do të jetë një punë e shenjtë po në atë nivel.

Gjithashtu, është në rëndësinë e xhihadit që gjendja e xhematit, bashkësisë që ka dhënë fjalën dhe besën për xhihad, përshkruhet kështu në Kuran:

“Pa dyshim, ata që të japin besën ty, po ia japin Allahut. Dora e Allahut është mbi dorën e tyre. Kush e prish betimin, e prish për të keqe të vet. Dhe kush tregon besnikëri në fjalën e dhënë Allahut, do të marrë shpërblim të madh!” (Fet’h, 10)

Ngjarja që tregohet si shkak për zbritjen e këtij ajeti, është shkurtimisht kështu:

Profeti u kishte dhënë myslimanëve lajmin e mirë se do të shkonin në Mekë për ta bërë Qaben tavaf. Të gjithë ishin të emocionuar dhe të entuziazmuar. Kishte vite që digjeshin nga malli për këtë. Si të mos ndodhte kështu me ta, kur ne, madje, me një apo dy herë të vajtur atje, dashurohemi pas atyre vendeve dhe digjemi nga malli për to?! Sepse Meka është vendlindja e Kryeprofetit, kurse vendi ku ndodhet Qabja, është vendbanimi i parë mbi tokë. Sipas shprehjes së Nafiut, Qabja është “vendi ku bëjnë tavaf të shenjtët”. Është vendi ku bëjnë tavaf engjëjt dhe shenjtorët nga sipërfaqja e tokës gjer në sidretul munteha. Ja pra, myslimanët e prisnin me një dëshirë të papërmbajtur që të shkonin në atë vend ku ishin lindur dhe rritur, në atë vend që digjeshin nga dëshira për ta parë, që ta bënin Qaben tavaf dhe, pastaj të ktheheshin në Medine. Mirëpo kur arritën në Hudejbije, u përballën me një ngjarje krejt të papritur. Politeistët e Mekës shpallën se nuk do t’i lejonin myslimanët ta bënin Qaben tavaf dhe, po të këmbëngulnin, do të luftonin me ta. Kjo ngjarje e papritur u erdhi si një goditje shumë e rëndë myslimanëve. Askush nuk donte t’u besonte fjalëve që dëgjonte. Një veprim të tillë ata e shihnin si një goditje kundër nderit të Islamit. Ndjenjat ishin fryrë, emocioni kishte arritur në pikën më të lartë dhe zemërimi kishte krijuar një tensionim të jashtëzakonshëm. Askush nuk ia vinte veshin tjetrit. Ja, mu në një situatë të tillë, Profeti i ftoi myslimanët t’i jepnin besën. Të gjithë e morën veten dhe u vunë në radhë t’i jepnin besën Profetit. Çdo sahabe i jepte fjalën Profetit se do t’i mbetej besnik gjer në fund, pavarësisht nga kushtet dhe propozimet. Kjo fjalë besnikërie dhe dhënia e besës Profetit me këtë kuptim, regjistroheshin në Kuran dhe aty flitej për nivelin e afërsisë ndaj Zotit që fitonin myslimanët me këto veprime. Edhe kjo, gjithashtu, ishte një shfaqje tjetër e vlerës që i jepej xhihadit.

Në një ajet, thuhet kështu:

“Allahu ka blerë nga besimtarët mallrat dhe jetën e tyre me xhenet, sepse ata luftojnë në rrugën e Allahut, vrasin dhe vriten. Ky është një premtim i Allahut në Teurat, Ungjill dhe Kuran. Kush është ai që e sjell në vend fjalën e dhënë më shumë se Allahu? Atëherë, gëzohuni për këtë shkëmbim që keni bërë me Të! Ja, ky është shpëtimi i madh!” (Tevbe, 111)

Njerëzit që ia shesin Allahut frymën, trupin dhe pasurinë materiale, fitojnë si shpërblim xhenetin dhe pëlqimin e Zotit. Duke folur për këtë, Kurani përdor shprehjen “allishverish”, “dhënë e marrë”. Ky është një përfitim aq i madh sa e lartëson njeriun në nivelin e bashkëbiseduesit apo partnerit të Zotit.

Në një hadith, porosi të tij, Profeti thotë kështu: “Sa do të dëshiroja që, në rrugë të Allahut, të vritesha, pastaj të ringjallesha, pastaj të vritesha, pastaj të ringjallesha, …” Kushedi sa herë do ta përsëriste këtë gjë Profeti po të mos pengohej nga përsëritja e fjalëve! Në fakt, esenciale është ideja e përjetësisë, gjë që do të thotë dëshira për t’u vrarë dhe për t’u ringjallur pastaj në jetën tjetër. Mendoni se këtë e kërkon Kryeprofeti. Vlerën e xhihadit ne e mësojmë vetëm nga Allahu dhe i Dërguari i Tij. I Dërguari i Madh thotë: “Ai që qoftë edhe një ditë të vetme shërben në rrugë të Allahut dhe për Allahun, në roje të rreziqeve me sy të pafjetur dhe që vrojton nga vendvrojtimi një rrezik të mundshëm, do të thotë se ka bërë punën më të dobishme në botë!”

Vini re! Po qe se njeriu që vetëm një ditë rri në një të çarë të “mureve rrethuese” në roje të rreziqeve që mund t’i vijnë vendit nga jashtë dhe përpiqet ta mbyllë atë të çarë, thotë dhe betohet se ka bërë një punë më të dobishme se Qabja, nuk është gënjeshtar. Sepse, kur thuhet “punën më të dobishme në botë”, përfshihet edhe Qabja.

Në një hadith, porosi tjetër, Profeti thotë: “Çdo akt merr fund me vdekjen e njeriut, përveç veprimtarisë së atij që bën xhihad në rrugën e Allahut. Veprimtaria e tij jep fryte gjer në kiamet. Edhe në varr, Allahu e bën atë ta ndjejë veten të sigurt nga hetimi i varrit që është një intrigë dhe provë!”

Janë qindra ajete dhe hadithe që flasin mbi vlerat dhe rëndësinë e xhihadit. Por, meqë s’është kjo tema e bisedës sonë, po mjaftohemi me ato që thamë.

Xhihadi është përpjekja e njeriut për të arritur në esencën e vet duke përdorur forcat e veta, duke e sforcuar veten dhe duke u vënë gjoksin gjërave që e pengojnë rrjedhën e jetës. Ky quhet xhihadi i madh. Kurse përpjekja për t’i bërë të tjerët që të arrijnë në esencën e vet, quhet xhihadi i vogël.

Ndërsa po kthehej nga një luftë ku i ishte treguar vendi armikut dhe ku shpatat ishin ngjyer në të kuq me gjakun e armikut, Profeti u pati thënë shokëve: “Po kthehemi nga xhihadi i vogël për në xhihadin e madh!” Dhe pyetjes së shokëve se ç’ishte xhihadi i madh, u qe përgjigjur: “Lufta me vetveten”.

Kjo shprehje përmban, në të vërtetë, dy fytyrat e një të vërtete. Në të dyja anët, ajo çka kërkohet është pastrimi i njerëzimit, purifikimi i tij, fitimi i gjendjes së kredituar para Allahut, prandaj dhe si xhihadi i madh, ashtu dhe i vogli, i shërbejnë bashkërisht të njëjtit qëllim.

Në fund të fundit, a nuk është ky shndërrim cilësor i njerëzimit qëllimi i dërgimit të profetëve? Kjo specifikë trajtohet kështu në Kuran: “Me të vërtetë, nga mesi juaj ju dërguam një Resul (të dërguar, përfaqësues, profet) që t’ju lexojë ajetet tona, t’ju pastrojë, t’ju sjellë librin dhe urtësinë e t’ju mësojë ato që s’dini!” (Bakara, 151)

Profetët janë dërguar për t’ua hapur njerëzve perden e fytyrës dhe për t’u dhënë mundësi që t’i lexojnë ajetet e Zotit. Kështu, pengesat në zemrat e tyre do të shemben, mënyra e vështrimit ndaj materies dhe dukurive do të ndryshojë plotësisht. Ditët e kaluara nga njerëzit si të shurdhër e të verbër, në sajë të dritës së sjellë nga profetët, do të fitojnë kuptim dhe vlerë. Sigurisht, leximi dhe kuptimi i ajeteve (argumenteve) të krijimit vetëm me ata është bërë i mundur.

Është profeti ai që i pastron njerëzit dhe u jep mundësi të arrijnë esencën e vet. Sepse njerëzit kanë nevojë të përpunohen, ashtu si mineralet. Ata duhet të treten në një potë në mënyrë që të ndahen dhe pastrohen prej skorjeve. Pa dyshim, kjo është dhe cilësia e pëlqyer nga Zoti. Ndërkaq, arritja e kësaj gjendjeje është e mundur vetëm me orientimin e profetëve. Është krejt e pamundur që njeriu të arrijë cilësinë e arit apo argjendit të pastër pa hyrë e u tretur në potën e tyre.

Një cilësi tjetër që tërheq vëmendjen në ajet, është fakti që profeti do t’u mësojë njerëzve Librin dhe urtësinë. Nëse Libri është Kurani, dhe ashtu është, urtësia është diçka tjetër. Ajo është sunneti i Profetit.

Veç këtyre, profeti do t’u mësojë dhe praktikojë njerëzve gjërat që s’i kanë ditur gjer atëherë. Por këtu nuk u drejtohet vetëm njerëzve të asaj dite. Të gjithë njerëzit që do të vijnë gjer në kiamet do të mësojnë shumë gjëra nga profetët.

Në emër të jetës personale, rrugët që çojnë në purifikimin e zemrës ne i mësojmë nga i dërguari i Allahut, profeti Muhamed. Shumë gjëra na ka mësuar ne Profeti. Në çdo fushë të jetës, njerëzimi ka mësuar prej tij shumë çështje për të cilat s’ia ka prerë dot mendja dhe edhe në të ardhmen, duke shpëtuar nga errësira e injorancës në sajë të dritës së sjellë prej tij, me shkallët e tij do t’u ngjitet majave të dijes, shkencës dhe teknikës.

Profesioni i profetësisë është profesioni që merr përsipër t’i kristalizojë njerëzit, t’i maturojë, t’i çojë në esencën e vet dhe t’i sjellë në gjendjen e pëlqyer nga Zoti dhe që ua lë të njëjtën barrë si trashëgim burrave të kauzës që vijnë pas tij. Dhe arritja e këtij rezultati është e mundur vetëm me anë të xhihadit.

Detyra e xhihadit ka të njëjtin kuptim me detyrën e dëshmimit të së vërtetës. Në gjykatë, për të përcaktuar se kush ka të drejtë, dëgjohen dëshmitarë, dëshmia e të cilëve merret parasysh gjatë marrjes së vendimit. Ja, pra, edhe ata që bëjnë xhihad, në gjyqin e mohuesve dëshmojnë kundër tyre me zë të lartë e të kthjellët duke thënë “Allahu ekziston”! Ajeti në vazhdim na e tregon këtë të vërtetë në të gjithë qartësinë e vet: “Allahu, engjëjt dhe dijetarët e vendosur në drejtësi kanë dëshmuar se nuk ka zot tjetër veç Tij. Po, nuk ka zot tjetër veç Allahut, zotëruesit të fuqisë dhe urtësisë!” (Al-i Imran, 18)

Allahu (xh.xh.) dëshmon për ekzistencën e vet. Atë e dëgjojnë vetëm ata që kanë arritur përsosmërinë e ndërgjegjes. Atë çka mund të dëgjojnë ata në ndërgjegjet, është e pamundur ta shprehin librat!

Edhe engjëjt janë dëshmitarë të ekzistencës së Allahut. Engjëjt janë krijuar nga një entitet i kulluar. Natyra e tyre është e papërzier, është krejt e kthjellët. Shejtani, djalli, nuk ka mundur t’u fusë brenda mohim dhe perversitet. Struktura e tyre origjinale nuk është prishur. Ata janë si pasqyrë; sapo të shohësh në ta, menjëherë duken shfaqjet e Zotit.

Edhe dijetarët dëshmojnë për ekzistencën e Zotit. Edhe sikur gjithë bota ta mohojnë Allahun, këto tre dëshmi janë të mjaftueshme për ta provuar ekzistencën e Tij!

Po, kështu është, sepse ne e dëgjojmë këtë të vërtetë me të gjithë lakuriqësinë dhe madhështinë e vet në ndërgjegjet tona. Dhe e dëgjojmë pa kërkuar asnjë provë tjetër. Kjo dëshmi është e mjaftueshme edhe për banorët e botës së lartë. Po qe se shurdhët dhe qorrat në tokë nuk e dëgjojnë dot zhurmën në gjithësi dhe nuk e kuptojnë dot artin hyjnor, për këtë mjafton dëshmia e dijetarëve.

Dëshmuesit e Allahut do të shkojnë gjer në vendet më të errëta dhe, në gjyqet e ngritura kundër mohimit të Allahut, do të bërtasin me gjithë zërin e tyre të kthjellët duke thënë: “Ne jemi dëshmuesit e Allahut!”

Ja pra, edhe profetët me cilësinë e tyre të lartë kanë ardhur për ta kryer këtë detyrë të lartë dëshmie!

“Dhe dërguam Ne profetë si përgëzues dhe paralajmërues që, pas tyre, njerëzit të mos kenë ndonjë pretekst kundër Allahut. Allahu është i denjë dhe i urtë. Allahu dëshmon për atë që të zbriti ty se e zbriti me diturinë e Tij. Edhe engjëjt dëshmojnë për këtë. Allahu mjafton si dëshmitar!” (Nisa, 165-166)

Brenda çdo kombi ka lindur një profet për t’ua ndriçuar mendjet. Epokat rrotullohen krejt si toka dhe në çdo epokë shfaqet një profet si një trëndafil që çel. Çdo epokë që vjen, vjen si një kohë e errët dhe çdo profet e ndriçon kohën e vet. I fundit ka ardhur profeti ynë që i ka ndriçuar të gjitha kohërat. Allahu i bën zë kështu atij në Kuran: “O i Dërguar! Pa dyshim, Ne të dërguam ty dëshmues, përgëzues dhe paralajmërues!” (Fet’h, 8)

Ajeti në origjinal është kështu: “Inna erselnake shahiden ve mubeshshiran ve nedhiran”. Me të vërtetë, ne të dërguam ty dëshmues dhe përgëzues dhe paralajmërues![1]

Profeti Muhamed është dërguar si dëshmues i ekzistencës së Allahut për njerëzimin. Pas tij është bashkësia e dëshmuesve të tjerë. Edhe ata do të dëshmojnë para gjithë njerëzimit se Allahu ekziston. Siç thotë hadithi, porosia profetike, në ditën e ringjalljes, dëshmia e bashkësisë së tij do t’i shpëtojë profetët e tjerë nga përgjegjësia.

Profeti është njeriu që i përgëzon besimtarët për rrugën e mbarë, ndërkaq që i paralajmëron për pasojat e rrugës së keqe. Ja, pra, fryma e xhihadit është e fshehur në këtë të vërtetë. Dhe ja, për ta çuar në vend këtë detyrë të lartë janë dërguar profetët. Njëri pas tjetrit do të lindin si diej, do të ndriçojnë, pastaj do të perëndojnë dhe njerëzimi nuk do të shohë errësirë. Nuk do të mbetet asnjë ndërgjegje që të mos i jetë njoftuar e vërteta dhe nuk do të mbetet asnjë derë e asnjë dritare e pahapur ndaj të vërtetës. E vërteta dhe e drejta do të hyjë në çdo shtëpi dhe çdo njeri do të përfitojë prej tyre.

Prandaj ndodh që pothuaj në mendjen e të gjithë njerëzve që kanë jetuar në periudhën nga profeti i parë gjer te i fundit si dhe që do të jetojnë gjer në kiamet, ka një ide sado të turbullt mbi profetësinë. Ç’është e vërteta, ata që kanë jetuar në periudhën e boshllëkut midis dy profetëve, në përgjithësi kanë shkarë në rrugë të gabuar, në mendime dhe botëkuptime perverse. Megjithëkëtë, nuk ka mbetur shtëpi ku të mos ketë hyrë kuptimi i profetësisë si institucion. Edhe fryma dhe mendimi i xhihadit që sot e bën të ndjehet veten hapur apo mbyllur në ndërgjegjet tona, s’është gjë tjetër veç ndikimit të frymëmarrjeve të tyre të pastra, sepse çdo profet i ardhur pas tjetrit ia përkushtoi jetën rrugës së Allahut për ta përhapur të vërtetën duke u bërë me të madh e të vogël përfaqësuesi më i patëmetë i xhihadit.

Xhihadi i vogël nuk është vetëm forma e xhihadit e kryer në frontin e luftës me armë. Një botëkuptim i tillë e ngushton horizontin e xhihadit. Kurse spektri i xhihadit është i gjerë nga lindja në perëndim. Herë një fjalë, herë një e heshtur, herë vetëm një thartim fytyre, herë një buzëqeshje, herë largim nga ai kuvend ose pjesëmarrje vetëm në atë kuvend, shkurt, çdo veprim dashurie apo zemërimi i kryer për pëlqim të Zotit futet në këtë lloj xhihadi. Gjithashtu, çdo përpjekje e nisur në një truall të tillë dhe e zhvilluar më tej në çdo fushë të jetës e në çdo pjesë të shoqërisë për përmirësimin e saj është xhihad. Xhihadi i kryer në një kuadër të gjerë duke filluar nga familja, farefisi i afërt e i largët, fqinji dhe qyteti e duke u zgjatur e zgjeruar, kështu, në të gjithë botën, është xhihad i vogël.

Në një kuptim, ky xhihad është material. Kurse xhihadi i madh që e përbën frontin jomaterial (moralo-shpirtëror), është xhihadi me vetveten, me botën e brendshme të njeriut. Kur kryhen që të dy krahas dhe menjëherë, ruhet ekuilibri. Në të kundërt, kur njëri nga këta të dy mbetet mangut ose mungon, ekuilibri te e vërteta prishet.

Ashtu si çdo gjë tjetër, edhe xhihadin e të dy formave ne e mësojmë nga i Dërguari i Allahut. Në fakt, ne ende nuk e kemi bërë dot filozofinë e biografisë së Profetit. Ai e përhapi të vërtetën dhe e kreu këtë detyrë në mënyrë sistematike duke e mbështetur mbi rregulla të zbatueshme gjer në kiamet. Në jetën e nderuar të Profetit nuk mund të vërehet as edhe një veprim i vetëm spontan i lënë në rrjedhën e vet. Ai ishte njeriu i planit dhe programit. Ndoshta nuk i sistemonte gjërat në linjën e kuptimit të njeriut të sotëm, por dukej sikur ecte mbi një vijë, mbi një sistem të përgatitur qysh më parë. Në fakt, kjo ishte një ndër provat dhe argumentet e profetësisë së tij. Në të njëjtën kohë, është edhe shembulli më i bukur i pajisjes me moralin e Allahut!

Në periudhat e para të profetësisë, Profeti i falte namazet vazhdimisht në Qabe. Jo vetëm për vlerën e namazit të falur atje. Me këtë, ndoshta ndiqte shumë qëllime. Ndoshta atë ditë kjo ishte rruga dhe mënyra e vetme për ta treguar të vërtetën dhe të drejtën.

Ai donte t’u tregonte ca gjëra të rinjve. Mirëpo ishte pothuaj e pamundur të shkonte pranë tyre e t’u fliste. Sepse tek të gjithë të rinjtë shfaqeshin veprime të tepruara për shkak të pasioneve të rinisë. Po qe se i Dërguari i Allahut do të futej mes tyre, mund të përballej me shumë sjellje të papërshtatshme. Prandaj shkonte në Qabe për të treguar praktikisht lidhjen me Zotin. Kjo sjellje e tij ngjallte kureshtje tek të rinjtë. Shkonin dhe e pyesnin se çfarë bënte. Dhe atëherë ai gjente rastin t’u fliste për kauzën e tij. Prandaj Profeti parapëlqente të falte namaz në Qabe.

Ndërsa falte namaz, Profeti u nënshtrohej sulmeve të ndryshme. Kurse po të falej në shtëpi, asgjë prej këtyre s’do të ndodhte. Kjo do të thotë se pavarësisht nga të gjitha shqetësimet, falja e namazit atje kishte një kuptim. Sa herë e patën sulmuar, sa herë i patën hedhur sipër gjëra të ndyra dhe sa herë patën dashur ta vrisnin!

Një herë, Ebu Xhehli pati shkuar në Qabe me një gur në dorë dhe njerëzve që e patën pyetur se ç’kërkonte të bënte, u qe përgjigjur se “kur Muhamedi të binte në sexhde, do ta qëllonte në kokë dhe do ta vriste”. Pastaj, kur Profeti pati rënë në sexhde, Ebu Xhehli pati ngritur dorën ta qëllonte, por dora i pati ngrirë në ajër, pati nisur të dridhej si ndër ethe dhe fytyra i qe zbardhur si gëlqere. Dhe kur e patën pyetur të pranishmit se ç’i kishte ndodhur, u qe përgjigjur se “mes tij dhe Muhamedit kishte hyrë një kuçedër që për pak sa s’e kishte gëlltitur”!

Një herë tjetër, Ukbe b. Ebi Muajt pati shkuar në Qabe kur Profeti po falte namaz dhe pati nisur t’ia shtrëngonte kokën me lidhësen e çallmës. Ndërkaq, Ebu Bekri që e kishte marrë vesh ç’po ndodhte, pati arritur në vendin e ngjarjes dhe e pati shpëtuar Profetin nga ai kriminel. Ebu Bekri pati thënë: “A mos doni ta vrisni njeriun vetëm pse thotë që Zoti i tij është Allahu?” Kështu pati thënë edhe dikush shekuj më parë në kohën e profetit Musa kur këtij i qenë hedhur sipër për ta mbytur. Pastaj Kurani e pati bërë ajet këtë shprehje. Ebu Bekri nuk ishte i fortë fizikisht, por forca e besimit e bënte atë të pamposhtshëm!

Po të mos ishte mbrojtja e posaçme, Profeti mund të vritej në një nga sulmet që i bëheshin gjatë namazit dhe sexhdes. Por Allahu e pati siguruar mbrojtjen e tij. Profeti falte namaz në Qabe duke e marrë në sy vdekjen, gjë që do të thotë se veprimi i ij bartte një rëndësi jetësore.

Hz. Ebu Bekri pati bërë një strehë të posaçme para shtëpisë dhe aty këndonte Kuran me zë të lartë. Shpejt, aty nisën të mblidheshin dëgjues vullnetarë që shtoheshin vazhdimisht, aq sa erdhi një ditë që politeistët zunë të shqetësoheshin. Por Ebu Bekri e dinte dhe besonte se vitaliteti i individit dhe i shoqërisë ishte i mundur vetëm me xhihad dhe se ata që e braktisnin xhihadin ishin të dënuar të prisheshin e të merrnin erë. Në të njëjtën kohë, edhe hyrja nën mbrojtjen e Allahut bëhej e mundur duke ia vënë shpatullat fesë së Allahut. Këtë të vërtetë e shprehin ajetet si “Po ta ndihmoni ju fenë e Allahut, edhe Allahu ju ndihmon ju!” (Muhamed, 7)

Gjer në ngritjen e qytet-shtetit të Medines, myslimanët përdorën si mënyrë xhihadi hixhretin, emigrimin për hir të besimit dhe fesë, por pasi u ngrit qytet-shteti i Medinës, në kushtet e reja, myslimanët duhej të përdornin një mënyrë tjetër xhihadi, lufta me armë.

Gjersa iu dha leja për të luftuar me armë, myslimanët bënë qëndresë pasive. Ana që sulmonte ishte vetëm ana e mohimit, kurse myslimanët ishin viktimat e tyre. Kështu vazhdoi edhe për njëfarë kohe pas hixhretit në Medine. Më në fund zbriti ajeti që u jepte leje myslimanëve për xhihadin material, në përgjithësi, dhe luftën e armatosur, në veçanti. Ajeti thoshte kështu:

“Myslimanëve që i ishin nënshtruar padrejtësisë dhe dhunës, iu dha leje për të luftuar. Nuk ka dyshim se Allahu ka mundësi t’i ndihmojë. Ata u përzunë nga vatani dhe shtëpitë vetëm pse thanë Allahu është Zoti ynë… Allahu ndihmon ata që i ndihmojnë fesë së Tij. Pa dyshim, Allahu është i plotfuqishëm!” (Haxh, 39-40)

Pas një kohe, leja për të luftuar u kthye në urdhër për të luftuar. Tashmë myslimanët ishin të detyruar të luftonin me shpata. Dhe, duke shkuar për në Bedër, myslimanët shkonin të gëzuar e plot hare thuajse kishin marrë ftesë nga xheneti e po shkonin atje.

Kështu, çdo ditë që kalonte, fuqia e myslimanëve shtohej dhe fitoret e arritura dëgjoheshin në të gjitha fiset përreth. Ndërkaq, fitoret e myslimanëve i dëshpëronin mohuesit. Kështu ndodh edhe sot.

Xhihadi vazhdonte në formën e hallkave të një zinxhiri që ndjekin njëra-tjetrën dhe myslimanët e gjenin forcën dhe vitalitetin vazhdimisht në xhihad. Ata e dinin se atë minutë që ta braktisnin xhihadin, do të vdisnin. Po, besimtari është si pema: mbetet e gjallë përsa kohë mund të japë fruta; kur të mos japë më fruta, do të thotë se ka vdekur!

Janë rrugë të ndryshme që çojnë te Allahu dhe numri i tyre është sa numri i frymëve njerëzore, frymëve të krijesave të Tij. Allahu i ndihmon ata që luftojnë në rrugën e Tij. Allahu ua nxjerr para atyre të gjitha rrugët e dobishme e të bekuara dhe i mbron nga të gjitha rrugët e të keqes.

Rruga e Allahut është Sirati Mustakim. Është rruga e drejtpeshimit dhe maturisë. Njeriu që zë rrugën e quajtur Sirati Mustakim, është i matur si në arsyetim, ndëshkim dhe epsh, ashtu dhe në xhihad dhe adhurim. Dhe kjo do të thotë që Allahu ta ketë orientuar atë njeri në rrugën e Tij!

Xhihadi i vogël është realizimi praktik i urdhrave të fesë, është kryerja nga njeriu e asaj që pritet prej tij. Kurse xhihadi i madh është realizimi nga njeriu i veprimeve praktike në mënyrë të vetëdijshme, me sinqeritet dhe principialitet, duke luftuar vazhdimisht me vetveten. Shpallja e luftës kundër të gjitha ndjenjave dëmtuese dhe shkatërruese si urrejtja, përbuzja, smira, egoizmi, krenaria, vetëpëlqimi, respekti i posaçëm për vetveten, etj., është xhihadi më i vështirë, prandaj dhe është quajtur xhihadi i madh.

Ne e quajmë këtë edhe xhihad moralo-shpirtëror. Kjo është rruga e Profetit dhe e sahabeve, shokëve të tij. Ata bënë një jetë të lidhur ngushtë me Zotin. Ziqret dhe adhurimet e tyre ishin aq shumë, saqë ata që i shihnin, pandehnin se ata s’bënin gjë tjetër veç adhurimit. Por çështja qëndronte krejt ndryshe, sepse ata e jetonin jetën si një të tërë.

Ata ishin shndërruar pothuaj në esencë dhe përmbledhje të sinqeritetit dhe principialitetit. Çdo punë që bënin, e bënin duke marrë për kriter pëlqimin e Allahut.

Ka ajete dhe hadithe që i marrin në konsideratë së bashku xhihadin e madh me xhihadin e vogël. E tillë është sureja “Nasr”. Në këtë sure të shkurtër thuhet kështu: “Kur ta shohësh se erdhi ndihma e Allahut dhe se njerëzit po hyjnë tufa-tufa në fenë e Allahut, falenderoje Zotin tënd dhe kërko falje prej Tij, se Ai i pranon pendimet me të tepërt!”

Me të vërtetë, kur erdhi ndihma e Allahut dhe fitorja, njerëzit hynë tufa-tufa në fenë e Allahut. Në sajë të xhihadit të vogël, të urdhërimit për mirë dhe ndalimit të së keqes, si dhe në sajë të shpjegimit të së vërtetës, pengesat e mënjanuan, u asgjësuan dhe njerëzit filluan të hyjnë në fenë islame.

Për këtë arsye, ata që pandehin se bëjnë xhihad duke bërë dialektikë majtas e djathtas kinse për t’ua parashtruar çështjen njerëzve, ata që nuk e kontrollojnë se sa i zbatojnë ato që thonë, s’bëjnë gjë tjetër veçse vrasin kohën dhe gënjejnë vetveten.

Si përfundim, temën mund ta përmbledhim kështu:

Nëse xhihadi i vogël dhe xhihadi i madh trajtohen veç e veç, në njërin ka vetëm llafazanëri, dialektikë dhe anarki, kurse në tjetrin, vetëm misticizëm, meskinitet, dembelizëm dhe përgjumësi. Kurse xhihadi i vërtetë arrihet duke i ndërthurur të dy llojet e xhihadit. Ky është botëkuptimi mbi xhihadin i Profetit dhe i sahabeve, shokëve të tij.

Edhe te prijësit e mëdhenj e të vërtetë të përgatitur nga Islami, shihet e njëjta vetëdije xhihadi. Asnjëri prej tyre nuk e ka trajtuar xhihadin në mënyrë të njëanshme. Ata nuk e kanë lënë për asnjë çast përpjekjen për ta përhapur të vërtetën edhe kur janë ndodhur pas hekurave dhe i kanë kaluar edhe netët po aq të ndriçuara sa dhe ditët. Ata nuk e kanë zbehur kurrë lidhjen me Zotin, kurrë nuk e kanë lënë mënjanë zemrën, sado të gjerë ta kenë pasur shërbimin dhe detyrën. Kështu, Zoti është bërë për ta syri që u sheh dhe dora që u prek dhe kanë arritur, kështu, në mijëra duke e begatuar njëri-tjetrin.

Po qe se njeriu i sotëm dëshiron të bëjë një xhihad që do ta kënaqte Zotin, dhe kështu duhet të ndodhë, krahas shpjegimit dhe përhapjes së të vërtetës, duhet t’i marrë nën kontroll dëshirat e të kalojë në një vetëllogari serioze. Ndryshe, mundësia për vetëgënjim është shumë e madhe dhe gjërat që ka për të bërë s’do të kenë dobi as për veten e tij, as për të tjerët.

Njeriu i xhihadit duhet të jetë aq njeri i zemrës, i sinqertë dhe principial, sa ta parapëlqejë Allahun ndaj çdo gjëje tjetër. Atëherë, lufta dhe përpjekja e tij do të jenë të dobishme. Në vend që duke u bërë të tjerëve filozofi, t’u përcjellë një sërë informacionesh të padobishme, ai duhet të përpiqet të shtresojë ndër mendje dhe zemra sa të jetë e mundur më shumë sinqeritet, bonsens dhe vetëdijen për t’u bërë njeri i zemrës.

Xhihadi është një ekuilibër fitoreje të brendshme e të jashtme. Arritja e njeriut në esencën e vet është xhihad i madh. Kurse veprimi për t’i bërë të tjerët të arrijnë në esencën e vet është xhihad i vogël. Kur këto dy lloje xhihadesh të ndahen dhe veçohen nga njëri-tjetri, xhihadi del së qeni xhihad; në njërin lind meskinitet, kurse në tjetrin, anarki. Mirëpo ne presim lindjen e një shpirti muhamedan, gjë që, si kudo tjetër, është e mundur duke e ndjekur profetin Muhamed, të Dërguarin e Allahut!

Ç’lumturi për ata që, sa për shpëtimin e vet, kërkojnë rrugë edhe për shpëtimin e të tjerëve. Dhe ç’lumturi për ata që, duke u përpjekur për t’i shpëtuar të tjerët, nuk e harrojnë as veten!

 

[1] Përshtatja e këtij paragrafi është e përkthyesit.